Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
orzeczywistościnaszejwiedzy.Znakomitymisąrównieżjego:Kwestie
Tuskulańskie(QuaestionesTusculanae,ks.5),rozbierającenaukę
PlatonaiArystotelesa;ParadoxazaśipismoOprzeznaczeniu(De
fato),naukęstoików.Hortensiusstanowiznówniejakowstęp
dohistoriifilozofii;nadtoniektórerozprawyCyceronatreści
przeważnieretorycznej,zawierająwsobiewieleważnychuwag
ologiceipsychologii.
Cycero,strwoniwszycałeprawieżyciewgwarzepolitycznym,
zostawiłnamkilkatraktatów,uwydatniającychjegozapatrywanie
napaństwoiwyjaśniającychjegostosunkizówczesnymświatem
dyplomatycznymiliterackim.WListachdoprzyjaciółiróżnych
(Epistolaeadfamiliaresetdiversos,ks.16),orazdoAttyka(ks.16)
swojegodoradcywsprawachpolitycznych,starasięprzedstawić
historięswegożyciapublicznegoidomowego,jakznowuwMowach
znachodzimywyrazjegodziałalnościadwokackiej.
AlenajznakomitszymizpracfilozoficznychCyceronanapoluteorii
ifilozofiiprawa,sądwadzieła:Orzeczypospolitej(Derepublica,ks.
6)iOprawach(Delegibus,ks.3).Pierwszerozbieraustawyrzymskie,
prawaobywateliiludu,orazwyjaśniahistoriężyciadomowego
Rzymian.Drugiezaśtraktujeoogólnychpodstawachpaństwaijest
tymwłaściwie,codziśnazywamyfilozofiąprawapaństwowego,
Podobniejakwinnychpracach,CyceroitutajnaśladujePlatona
iArystotelesa,chociażnigdyniewychodzipozagranicecharakteru
Rzymianina.KreślącplanswojejRzeczypospolitej,niechwytałsię
zbytniejidealistykiPlatona,aniteżnierozprawiałjakArystoteles,bez
porządkuiwyższejidei,leczstarałsiępołączyćsposobyzapatrywania
siętychdwóchfilozofówiprzedstawićpaństwo,któregopodstawy,
spoczywałybynazasadachfilozofiiidoświadczenia.Cyceropojęcie
państwapodnosidoapoteozy;powiada:„Ojczyznajestpierwsząnaszą
matką,niezaśta,któranasżyciemobdarzyła;winniśmyjejwięcej
wdzięczności,aniżelirodzicomnaszym”.12Państwouważajako
związekludziprawempołączonych13,jakorzeczludu(respopuli)14
,stądjakakolwiekbędzieformarządu,konieczniepowinnadbać
odobropodwładnegosobiezgromadzenia,którejestnajprzyjemniejszą
rzecządlaBoga.15
Przeztakiepojmowaniepaństwa,różniłsięCyceroodPlatona
iArystotelesa,którzyjeuważaliraczejzaśrodekdozadowolenia
ludzkichpotrzeb,aniżelizazwiązekprawny.Arystotelespowiada:
„Rodzina,jestzarodkiempaństwa;połączeniekilkurodzin,stanowi
