Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wieś;związekzaśkilkuwsiformujepaństwo,którejestostatecznym
stowarzyszeniem,zdolnymwystarczyćsobiesamemu”.16
–„Wpaństwietedy,jednostkamożezadowolićswojepotrzeby”17
Platozapatrujesięnapaństwozestanowiskapsychologicznego.
Rozbiórduszyludzkiejjestdlaniegopodstawądookreśleniapaństwa,
którechcemiećwyrażeniemwszelkichżądzinamiętnościludzkich,
wywołanezaśkoniecznościąpotrzeb.18Wpaństwiejakwduszy
ludzkiej,panujądwapierwiastki,tojest:żądza(θυμός)irozum
(νούς)19;odprzewagijednegopierwiastkunaddrugim,zależy,podług
Platona,harmoniapaństwa,czyliwewnętrznyspokój.20
Zpowyższegoporównaniaokazujesię,żePlatoiArystoteles
wswoichdefinicjachpaństwa,zapomnielioprawieionajwyższej
władzy.Cycerozaśprzeciwnie,nierozumiepaństwabeztychdwóch
warunków.Wynikłotoztego,żewRzymiepoczucieprawa
indywidualnego,objawiłosiędalekowcześniejjakwGrecji,stąd
ipociągdożyciaspołecznego,musiałsięprędzejrozwinąć.–WGrecji
panujewięcejzasadamoralna,czyliήθος,wRzymiezaśzasada
słuszności(aequitas).Cycerowięcpierwszywprowadziłfilozofię
doprawairzuciłnasionadoprzyszłejnaukizwanejfilozofiąprawa.
Najegomyślachkształcilisiętakznakomiciprawnicycesarstwajak
Gajus,Paulus,Papinian,Ulpianit.d.
OrganizacjępaństwapodajeCycerotrojaką:jedynowładztwo,
arystokracjąiludowładztwo;mówi:„Każdaznichjestdobrą,aleteż
każdamaswojewady;najlepszątedyformąrządu,będziemieszana”.21
Takiejwłaśnieformy,wedługniego,trzymasięRzym.Wtymmiejscu
CyceronaśladujePolibiuszahistorykawojenpunickich,który
wznakomitymswoimrozbiorzekonstytucjirzymskiej,upatrujewniej
trzyrodzajewładzyztakądokładnościązastosowane,iżtrudno
powiedziećczyformarządujestmonarchiczną,czyarystokratyczną,
czyteżdemokratyczną.Konsulbowiemprzedstawiawładzę
monarchiczną,senatarystokratyczną,ludzaśswobodęrepublikańską.
Cyceroprzekładawięcnadinnetakąformęrządu,wktórejwyrażasię
równowagatychtrzechelementówpaństwa,tojestograniczenie
zwierzchniejwładzywpływemmożnychiwolnościąludu.22Taka
formaorganizacjipaństwa,skutkiemumiarkowania,jakiewniej
panuje,jestnajtrwalszązewszystkich.23Myślomieszanejformie
rządu,pierwszyobjawiłPlato,aponimArystoteles;wszakżegłębszy
jejrozbiórnależysięPolibiuszowiiCyceronowi.
