Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
38
RozdziałI
zasadniczejuNależywskazać,żejednymzgłównychprotagonistówreformy
ustrojuRzeczypospolitejprzeprowadzonejnaSejmieCzteroletnimbyłsenator
IgnacyPotocki-marszałeknadwornylitewskiu
Konstytucjauchwalona3maja1791rupodnazwą-UstawaRządowa81wpro-
wadziłazasadniczezmianywzakresiefunkcjonowaniaparlamentuuPierwsza
wEuropieUstawazasadniczautrzymałazasadędwuizbowegoSejmupodzielo-
negonaIzbęPoselskąiIzbęSenatorskąuKról,któryutraciłpozycjętrzeciegoHsta-
nusejmującego”,pełniłfunkcjęprzewodniczącegoSenatu,złożonegozbisku-
pów,wojewodów,kasztelanówiministrówuSejmCzteroletniuchwaliłw1791ru,
żeliczbasenatorówświeckichbędzieodpowiadaćpołowieliczbyposłówuZgod-
niezprzyjętymzałożeniemwIzbieSenatorskiejmiałozasiadać102wojewodów
ikasztelanów,14arcybiskupówibiskupów(wtymkijowskimetropolitaunicki)
oraz16ministrów(bezprawagłosu)uWświetlepostanowieńnowoprzyjętejkon-
stytucjidostojnikowiprawosławnemuprzypadłomiejscepowszystkichhierar-
chachrzymskokatolickichuPrawomianowaniasenatorówprzysługiwałokrólowi,
ztymżepośmierciStanisławaAugustajegonastępcymielijużpowoływaćczłon-
kówIzbySenatorskiejzgronakandydatówwyłonionychprzezsejmikiuZdwóch
pretendentówwskazanychprzezokreślonysejmikwładcamianowaćmiałdoży-
wotniojednegosenatorauUstawazasadniczazdecydowanieograniczyłakompe-
tencjeSenatuuIzbaHjużtylkoznazwy”wyższazostałapozbawionaprawainicja-
tywyustawodawczej,któraprzysługiwaławyłącznieposłomikrólowi,alewStra-
żyPraw(naczelnyorganwładzywykonawczej)uSenatdysponowałwetemzawie-
szającymwzakresieprawpolitycznych,cywilnychikarnychuIzbaSenatorska
mogłazatwierdzićuchwałęIzbyPoselskiejalbozawiesićjądokolejnychobradu
PoponownymprzyjęciuwchodziławżyciebezzgodySenatuuPrzypodejmowa-
niuuchwałsejmowychtzwumniejszejwagi(zwyłączeniemprawpolitycznych,
cywilnych,karnychorazpodatkówwieczystych)głosyposłówisenatorówmiały
byćobliczanełącznie,mimożeobaczłonyparlamentudebatowałyoddzielnieu
NatomiastprzeprowadzeniekontrolirząduobligowałoIzbęPoselskąiIzbęSena-
torskądoobradowaniaigłosowanianawspólnymposiedzeniuuNieulegawątpli-
wości,żerównieżterozwiązania-zewzględunazmniejszonąliczebnośćsena-
torów-wpływałynaograniczeniepozycjiIzbywyższej82uSprowadzenieSenatu
dopodrzędnejrolinastąpiłowwynikuznacznegouszczupleniajegokompeten-
cjiorazzmniejszenialiczbyzasiadającychwnimczłonkówuTwórcyKonstytucji
81
UstawaRządowa.Prawouchwalonednia3.Maja,roku1791.wWarszawie,Wydawnictwo
okolicznościowew200.rocznicęuchwaleniaKonstytucji3Maja,WyduPWN,Warszawa1991,zwana
dalej:Konstytucja3Maja.
82
JuBardach,SejmdawnejRzeczypospolitej…,su89-91;SuBożyk,SenatRzeczypospolitejPol-
skiej,[w:]EuZwierzchowski(redu),Izbydrugieparlamentu,WyduTemida2,Białystok1996,su33-34;
ZuKaczmarek,MarszałkowieSenatuIIRzeczypospolitej,WyduSejmowe,Warszawa1992,su10u
