Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
funkcjonowaniawskazuje,żestosowanienadmiernejdolegliwościizdecydowanejejpreferowaniewprocesiewykonywaniakary
pozbawieniawolnościniedająspodziewanychskutkówprewencyjnych.Wręczodwrotnie,powodowałynadmiernestwardnienie
osobowości,negatywnekonsekwencjepsychiczne(np.apatię,poczuciebeznadziejności,wyjałowienieintelektualne,załamanie)i
fizyczneorazżyciowe(np.zerwaniewięzirodzinnej),copogłębiałoniezdolnośćdospołecznejreadaptacji.Nieuwzględniałonnatury
ludzkiej,azwłaszczajejpotrzebypodmiotowości.Modeltenzatemniemógłbyćkontynuowany.Jakociekawostkęmożnapodać,
żesystemtenbyłstosowanywniektórychpaństwachjeszczewpierwszejpołowieXXwieku.Dohistoriiwięziennictwa
(amerykańskiego)przejdązapewnetakieznanezakłady,jakAlcatraziSing-Sing.WEuropiewokresiecelkowympowstałyzakłady
karnemiędzyinnymiwBerlinie(Moabit),awPolsceweWronkach,WrocławiuiRaciborzu.Wtychokolicznościachpojawiłsięw
połowieXIXwiekusystemprogresywnyMaconochiego,uwzględniającywznacznymstopniutedwaelementy,stosującydolegliwość
szczególniewpoczątkowymokresieodbywaniakaryidozującyjąwzależnościodzachowaniasię.Systemtenwykorzystywałw
postępowaniuzwięźniaminaukęipracę.Dawałpensjonariuszomszansęnaskróceniepobytuwwięzieniupouzyskaniuprzeznichściśle
określonych,mierzonychpunktami,osiągnięć.
SystemMaconochiegodzieliłsięnatrzyetapy:
1)Pobytwosamotnieniuwedługsystemupensylwańskiego,od3do9miesięcywzależnościodkategoriiprzestępców.
2)Robotyprzymusowewedługsystemuauburnskiego,beznakazumilczeniapodczaswspólnejpracy.Tenetapdzieliłsięnaczteryklasy.
Cociekawe,mężczyźnimogliuzyskaćmaksymalnie6punktówdziennie,akobietytylko4.Mężczyznomstawiano
większewymagania.
3)Nabycieprawadowcześniejszego(warunkowego)zwolnienia;dopieropookresiepróby,równympozostałejdoodbyciakarze,
więźniowiemogliotrzymaćbezwarunkowąwolność(Czerwiec,1958,s.93).
Systemprogresywny,zewzględunadużolepszewynikiwzakresiezmniejszenialiczbyosóbwarunkowozwolnionychwracających
doprzestępstwa,rozpowszechniałsięzarównowEuropie,jakiwAmeryce.Wrazznimumocniłasięideapoprawyjurydycznej
przestępcyinadziejanajegoresocjalizację.Systemprogresywnydoczekałsięwielureformatorówiodmian.Wszystkimprzyświecała
jednaidea–ideapoprawyprzestępcy,comiałostanowićwarunekzaprzestaniajegodziałalnościprzestępczej.Zauważalnejest
towirlandzkiejkoncepcjiW.Crofftona,jakrównieżwpostępowychnaoweczasyreformatoriachamerykańskich.Powodemrozwoju
systemuprogresywnego,któryprzetrwałwudoskonalonychformachwcywilizowanychpaństwachdodziś,jestzainteresowaniesię
osobąprzestępcyjakoczłowiekiemiszukanieskutecznychsposobówzmianyjegoosobowościwwarunkachwięziennych,szczególnie
postawwobecrzeczywistościprawnejispołecznej.WStanachZjednoczonychzainteresowanietobyłowpewnymokresiekrytykowane,
jakotakie,któreindywidualniemachronićprzestępcęprzedrecydywą,rozumianąjakokażdypowrótdoprzestępstwa,comieściłosię
zaledwiewzakresieprewencjiszczególnej.Uważano,żeistotasystemuprogresywnegowwykonaniureformatoriówamerykańskich
zaniedbujeodstraszaniepotencjalnychprzestępców,czyliniespełniawarunkówprewencjiogólnej(Czerwiec,1958,s.123).Interesujące,
iżdziśwPolsce,wedługsondażyspołecznych,wieluludzimyślipodobnie,anawetwięcej,uważa,żewspółczesnepolskiewięzienienie
realizujenaoczekiwanympoziomierównieżprewencjiszczególnej,tojestindywidualnej.Sygnalizujątotakżeniektórzypolscybadacze
(Szymanowska,2003,s.335).Zagadnienieefektywnościkarypozbawieniawolnościwobecnympolskimsystemiepenitencjarnym
poruszęwdalszejczęściksiążki.
Charakterystycznedlarozwojupostępowejmyślipenitencjarnejbyłoto,żedużouwagipoświęcanoprzestępcommłodymwiekiem.
Wtensposóbdziałałyangielskiezakładyborstalskie(dlamłodychprzestępcówwwiekuod16do21lat)iamerykańskaRepublika
Młodocianych(dlamłodzieżywwiekuod14do18lat).Modelpoprawczywięzieńeuropejskichprzezostatnie40latstaleposzukiwał
nowychrozwiązań.Rezultatemtychwysiłkówjestdalszahumanizacjakary.Interesującesąwięzieniaangielskiezpoczątkulat
sześćdziesiątych,tzw.więzieniawychowawcze(treningprisons),wktórychoddziaływaniepoprawczenamłodychprzestępcówuważano
zapriorytetowe(Krukowski,1961,s.45).Wartojednakwspomnieć,oczympiszeKrukowski,żejeszczewlatachpięćdziesiątych
XXwiekuwangielskimregulaminiewięziennymznajdowałasiędyscyplinarnakaracielesnawpostacirózeglubbicza:mężczyźni
powyżej21latmogliotrzymać18uderzeń,amężczyźniponiżej21lat–12uderzeń(tamże,s.54–55).
CałapowojennaEuropastosowaławdziałalnościpenitencjarnejkwalifikacjęwięźniów,awięcdzielonoichwedługokreślonych,
lepszychlubgorszychkryteriównapewneodrębnekategorie.Znaneteżbyłytakiemetodypracyzwięźniami,jaknauka,wtymnauka
zawodu,praca,zajęciakulturalno-oświatoweisport.Wskazywałotonacelepoprawczekarypozbawieniawolności,choćnaprzykład
wNiemieckiejRepubliceFederalnejideapoprawy(resocjalizacji)przestępcywwięzieniuzyskaławłaściwemiejscedopierow1969
r.WPolscepoIIwojnieświatowejwięzieniasłużyłycelompolitycznym,atzw.resocjalizacjapolegałanawpajaniulojalnościwobec
nowejkomunistycznejwładzy.Szczególniemiałotomiejscewokresie„kształtowaniasiętzw.władzyludowej”(Kostewicz,1991,s.51–
87).Dopieropo1956r.,poodwilżypolitycznej,polskapenitencjarystykasystematyczniezmieniałakierunekswojegorozwoju.
Zagadnienietozostanieomówionewdalszejczęściksiążki.
Państwaodużejcywilizacjiprawnejprzezwieledziesięciolecirozwijałyswojąmyślpenitencjarną.W1955r.powstałyReguły
MinimalneONZ,zalecającehumanitarnetraktowaniewięźnióworazpracępenitencjarną,którejcelempowinnobyćograniczenie
powrotudoprzestępstwa(m.in.przezrealizowanieprocedurpoprawczych).W1987r.RadaEuropywydałaEuropejskieReguły
Więzienne,którezalecają
Rozwijaniepoczuciaodpowiedzialnościoraztychpostawiumiejętności,którepomagająwpowrociedospołeczeństwa,stwarzającnajlepszemożliwościprowadzenia
pozwolnieniużyciazgodnegozprawemiutrzymaniasięsa​memu(Gajdus,Gronowska,1998,s.41).
Wlatachsiedemdziesiątychubiegłegostuleciamożnabyłozauważyćdążeniakuhumanitaryzacjiwarunkówwykonywaniakary
pozbawieniawolności,kupodmiotowemutraktowaniuwięźniów,kuichresocjalizacjiwtrudnychwarunkachpenitencjarnejizolacji,
kuzbliżeniuwarunkówwięziennychdowolnościowychikuzłagodzeniudolegliwościzawartejwkarzepozbawieniawolności(Górny,
1996,s.58in.).Należyprzypomniećoożywieniumiędzynarodowegoruchupenitencjarnego,którymiędzyinnymirealizowałsię
poprzezróżnezjazdyikongresypenitencjarne–do2000r.zinicjatywyONZodbyłosięich10(Gajdus,Gronowska,1998,s.25).
Poprzełomiepolitycznymwlatach1989–1990polskiewięziennictwowyraźniezbliżyłosiędoeuropejskichsystemówpenitencjarnych
podwzględemistotymodelu,zachowująccelepoprawcze.Pojawiłysięnanowodyskusjeokoncepcjiwięzieniauspołeczniającego.
D.GajdusiB.Gronowska,dokonującretrospektywnejanalizyrozwojusystemówpenitencjarnych,podkreślają,żemożnawyróżnićdwa
przeciwstawnemodeleinstytucjiwięziennej:ochronno-odwetowyireadaptacyjny,czyliprospołeczny(tamże,s.25).Tenostatninazywa
siętakżereintegracyjnym(tamże,s.22–23).Autorkipodkreślają,żewmodeluochronnymwięźniowiesątraktowaniprzedmiotowo,
akcentujesięsurowośćkaryidozujewznacznymstopniudolegliwość.Wmodeluprospołecznym(readaptacyjnym,reintegracyjnym)
zaznaczasiępodmiotowe,humanitarnetraktowaniewięźniów,zwidocznątendencjądozdecydowanegoograniczaniadolegliwości
wynikającychzwarunkówwięziennych,czylidoniewzmacnianiakarydodatkowymidolegliwościami.Analizawyrażeń:„więzienie