Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
readaptacyjne”,„więzieniereintegracyjne”,„więzienieprospołeczne”prowadzidowniosku,żezgodnieztymmodelemsystem
penitencjarnymusimiećaspektykorygująceaspołecznepostawywięźniów.Musizatemprzewidywaćjakieśformyskutecznego
oddziaływaniananich,byzmienićichpostawywobecporządkuprawnegoiobowiązującychstandardówspołecznych.Wtakiejsytuacji
należyprzyjąć,żeidzietuprzedewszystkimorealizacjęprocesuresocjalizacjipenitencjarnej,którejwspółczesnepolskiepiśmiennictwo
prawniczo-penitencjarneniewiadomodlaczegounika.Koniecznienależyprzypomnieć,żesamanazwamodeluwięzieniajedynie
wskazujecel,któryzamierzasięosiągnąć,awięcintencjęautoranazwy.Natomiastcelreadaptacyjnymożebyćosiągniętyjedynie
poprzezodpowiedniąkonstrukcjęsystemupenitencjarnegoiwdrożenieprocesówcelowychiracjonalnych.Przecieżchodzio
uspołecznienieżywegoczłowieka.
KoniecXXwiekuipoczątekobecnegostuleciaprzyniosływrelacjiponadpaństwowejwzrastającerozczarowaniepsychokorekcyjnym
(resocjalizacyjnym)modelemwięzienia,którejestcorazbardziejkosztowneistalemałoskuteczne(Bishop,1975;Kaiser,1983,za:
Marek,1990,s.227).
Karapozbawieniawolnościakaraśmierci
Wwielukrajach,wtymeuropejskich,wkodeksachkarnychznajdowałsięzapisokarześmierci.Byłaonaprzeznaczonaprzede
wszystkimdlasprawcówzabójstwzeszczególnymokrucieństwemlubpremedytacjąalbodlasprawcówzabójstwwielokrotnych.Istotą
tejkaryjesteliminacjabiologiczna,cooznaczadefinitywnezabezpieczeniespołeczeństwaprzedrecydywą.Oczywiściekaraśmierci
macharakterwyłącznieodwetowy.Wprzeciwieństwiedoniej,karapozbawieniawolności,naprzykładkaradługoterminowa,takajak
25latpozbawieniawolnościidożywotniepozbawieniewolności,jestjedynieeliminacjąspołeczną.Ztreścitychkarwynika,
żewpierwszymwypadkujesttoeliminacjaokreślonadługościąwyroku,wdrugimzaś–jesttoeliminacjadożywotnia.Wpraktycetak
jednakniejest,wobuwypadkach,nietylkowPolsce,przewidujesiębowiemmożliwośćwarunkowegozwolnieniasprawcówpoodbyciu
znacznejczęścikary,oczympóźniej.Oznaczato,żesprawcanawetnajbardziejokrutnegoczymnogiegolubseryjnegozabójstwa,awięc
człowiek,któryzwłasnejwoliunicestwiłdrugiegoczłowieka,możemiećnadziejęnaodzyskaniewolności,nawetprzyorzeczeniu
dożywotniegowięzienia(najczęściejdziejesiętakpowieloletnimpobyciewwięzieniu).Zagadnieniemożliwościresocjalizacjisprawców
zabójstwprzedstawięwinnymmiejscutejksiążki.Jesttobowiemsprawaodrębna.
Obecniewkodeksachkarnychpaństweuropejskichkaryśmiercijużniema.NiejestonawykonywanarównieżwRosji.Orzekasię
jąiwykonujenatomiastwniektórychstanachwStanachZjednoczonychAmerykiPółnocnej,gdziedecydujeotymprawostanowe.
WPolscepowieloletnimmoratoriumnajejwykonywaniezostałazniesionawrazzwprowadzeniemnowejkodyfikacjikarnejw1997
r.Skutkiemtegofaktuustawodawczegosprawcyzabójstw,nawetnajokrutniejsi,mogąbyćskazywanijedynienakarępozbawienia
wolnościiumieszczaniwzakładachkarnych,zwykledobrzestrzeżonych.Stanowiąonispecyficznąkategorięskazanychiwymagają
niecoinnejpracypenitencjarnej.Dowykonywaniakaryprzezskazanychnakarydługoterminoweinakarędożywotniegopozbawienia
wolnościpowrócęwdalszejczęścitejksiążki.Pragnęsięjednakodwołaćdokaryśmierci,wodniesieniudoktórejzawszespotykamysię
zprzeciwstawnymistanowiskami,zarównoświatanaukowego,jakiopiniispołecznej.Niemajednoznacznegostanowiskaspołeczeństwa
wtejsprawie.
Badaniaopiniispołecznejzrealizowanedo1997r.,awięcdochwiliwejściawżycienowejkodyfikacjikarnej,którawrejestrzekar
niemakaryśmierci,wykazały,żeliczbazwolennikówtejkarywPolscenigdyniespadłaponiżej50%badanych.Wsześciupomiarach
opiniispołecznej,realizowanychprzezróżneinstytucje,dwarazyliczbazwolennikówiprzeciwnikówtejkaryukładałasięnapoziomie
lubwpobliżu50%,amianowiciewlatach1964i1994.Pomiaryzlat1996,1973i1974zbliżyłyliczbęzwolennikówkaryśmierci
do60%.Natomiastw1997r.zakarąśmierciwypowiedziałosię74%badanych(ogólnopolskapróba).Mimotokaraśmiercizostała
przezpolskiegoustawodawcęzniesiona(Malec,1997;Machel,1998,s.63).WedługbadańCEBOS(http://karasmierci.k-
raj.com.pl/kscbos99.html;datapobrania22.07.05),liczbazwolennikówkaryśmierciwPolsceprzedstawiałasięnastępująco:1995
r.–66%;1996r.–74%;1997r.–74%;1999r.–77%.Azatemwiększośćpolskiegospołeczeństwaaprobowałoistnieniekaryśmierci,
itakjestnadal.T.Szymanowski(2005,s.89),przywołującbadaniaOBOPz2002r.,podaje,że„zdecydowanawiększośćbadanychbyła
dalejzaprzywróceniemkaryśmierci;przeciwtemu–26%ibezzdania–5%”.
Niemożnawykluczyć,żepowodemdużejaprobatydlakaryśmiercijestznacznywzrostliczbyzabójstwwPolsce,cozapewne
wzmagaspołecznysprzeciwipoczuciezagrożenia.WAtlasieprzestępczościwPolsce3(Siemaszkoiin.,2003,s.22)czytamy,żeliczba
zabójstwdokonanychiusiłowanychwPolscerosłaod1990r.od730do1325w2001r.Autorzywpomnianejpublikacjipodają,że:
1)najwięcejzabójstwdokonanowlatach1993–1996orazwlatach2000––2001;
2)napoczątkulatdziewięćdziesiątychna10próbzabójstwosiemkończyłosięśmierciąofiary,w2001r.niemalpołowatousiłowania
zabójstwa;
3)wdrugiejpołowielatdziewięćdziesiątych(od1997r.)średnialiczbazabójstwdokonanychwynosiła752,arocznewahania–5%;
liczbausiłowańzabójstwazwiększyłasięo15%wskaliroku;
4)wporównaniuz1990r.liczbazabójstwdokonanychzwiększyłasięoprawiejednąpiątą,podczasgdyusiłowaniaponad
pięcioipółkrotnie.
Wydajesię,żetedanetłumaczązwiększonąpunitywnośćpolskiegospołeczeństwa.Jesttorodzajdążeniadosamoobronyprzed
przestępstwemzabójstwa,któregotreścią,jaksądzę,jestzjednejstronypostawaodwetowai„wyrównująca”stratęinnegożycia,
zdrugiej–przeświadczenie,żekaraśmierciodstraszapotencjalnychzabójców,azatemmawłaściwościprewencyjne.Myślę,żenie
mapodstawdoignorowaniafaktu,iżpotencjalnymordercamazagwarantowaneswojeżycieistniejącympraweminiemusisiębać
ojegoutratęwwynikuprawomocnegoskazania.
Wrócęjeszczedosamegoaktuprzestępstwazabójstwa.Jestonorezultatemagresjipojedynczegoczłowiekalubgrupyludziwobec
innegoczłowiekalubwobecinnejgrupyludzi.ZgodniezdefinicjąE.R.Hilgarda(1967,s.960–961),agresjajestrozumianajako
czynnośćpodjętawceluwyrządzeniakrzywdyinnejosobie,czytowformierzeczywistegouszkodzeniaciała,czyteżwpostaciobelglubzłośliwegowyśmiewaniasię.
Uszkodzenieciała,jakwiadomo,możebyćtakznaczne,żemożespowodowaćnatychmiastowąalbonastępującązpewnym
opóźnieniemśmierć.Mamytudoczynieniazesprawcątakiejagresjiizjejofiarą,awięczczłowiekiem,któryzwyklenagle,najczęściej
niespodziewanieizwolisprawcyutraciłswojeżycie.Człowiek,doktóregokierowanajestagresja,czujesięzagrożony.Wsytuacji
agresjiszczególnej,bezpardonowej,brutalnejinieobliczalnej,jestonświadomyzagrożeniautratynietylkoswojegozdrowia,aleiżycia.
Następujenaruszenieciągłościzaspokajaniajednejznajważniejszychpotrzeb,potrzebybezpieczeństwa(Madsen,1980,s.431).
Zabójstwopozbawiaczłowiekanaczelnejwartości,jakąjestjegożycie.Pojegoutraciepoprostuprzestajeonistnieć.Tenfaktnajczęściej
przynosikonsekwencjemoralneimaterialne,któreponosząosobynajbliższezamordowanego.Zabójstwoczłowiekaniejestwięctylko
wyeliminowaniemczłowiekazgronażywych,alepowodujereakcjespołeczne.Dotykabowiemboleśniewbliższejidalszejperspektywie
