Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
4Konsekwencjąbyłajed‑
nakżerelatywizacjapłasz‑
czyznczasowych,zdanieich
nawolęUpotrzebteraźniej‑
szości"iutrataorganicznego
charakteruczasu.
5Pismateoretyczneniemiec-
kichromantyków.Oprac.
T.Namowicz.Wrocław
2000,s.207-208.
6Wzakończeniupierw‑
szegotomuAthenäum
AugustLudwigHülsenpisał:
UZukunfundVergangen‑
heit,habenselbstnurihren
Ursprungundihreganze
Bestimmungalleininder
Gegenwart".Überdienatürli-
cheGleichheitderMenschen.In:
UAthenäum"[EineZeitschrif
vonAugustWilhelmSchlegel
undFriedrichSchlegel].Bd.1.
Berlin1798,s.159(Reprint:
BernhardSorg(Hg.),Dort‑
mund1989,Teil1,s.535).
24
czasuijegopojmowania,jakimiałyepokipoprzednie.Wporówna‑
niuzoświeceniem,barokiemczyrenesansemromantycygruntow‑
nieprzebudowaliiunowocześnilirozumienieczasu.Wymusiłyto
niejakowydarzenia,którenastąpiłypodkoniecXVIIIinapoczątku
XIXwieku(rewolucje,wojnynapoleońskie,wynalazkitechniczne,
odkrycianaukoweigeograficzne,rozwójprzemysłu).Unaocz‑
niłyonenowejakościczasu:arytmię,zmienność,przyspieszenia,
zaskakującezwrotyiniespodzianki,nieprzewidywalność.Trady‑
cyjnerozumienieczasujakotrwaniawtożsamejpostaciromantycy
zastępowalipojęciemtrwaniajakonieprzerwanegoprocesuzmian.
Uznali,żewarunkiemistnieniaiprzetrwanianarodu,ludzkościlub
cywilizacjijestUdzianiesiędziejów",aniezastójlubmartwybez‑
ruch.Zmiany-wtymgwałtowne-stałysiędlaromantykówponie‑
kądzjawiskiemnormalnym:potrzebą,postulatem,oczekiwaniem,
sposobemoglądulubwyczekiwaniaprzyszłości.
Romantycyzmodyfikowalizarazemwzajemnerelacjeposzcze‑
gólnychfazczasowych.Usamodzielnili,upodmiotowiliinobilito‑
waliwspomnianąwcześniejteraźniejszość.Przyznalijejodrębność
wstosunkudopozostałychfazczasowych,zdolnośćdozdobywa‑
niasamowiedzy,potencjękreatywną.Inaczejniżwpismachkla‑
syków,teraźniejszośćniemusiałajużlegitymowaćsięnaśladowa‑
niemdoskonałychwzorówprzeszłości.PrzestałabyćwartościąUze
względuna…",astałasięwartościądopewnegostopniasamoistną,
Uwsobieidlasiebie".Przejęłakluczowąrolęwkojarzeniuzsobąbądź
wseparowaniuodsiebieprzeszłościiprzyszłości4.
Toszczególneusytuowanieiznaczenieteraźniejszościdlalite‑
raturyromantycznejuzmysłowilijużwewczesnejfazieromantycy
jenajscy.FryderykSchlegeltakotopisałospecyficeromantycznej
produkcjiliterackiejwsłynnymaforyzmie116:
Gatunekliteraturyromantycznejwciążpowstaje;ba,wręcz
istotąjegojestto,żemożetylkowieczniesięstawać,nigdy
zaśosiągnąćpełnię.Niewyczerpiegożadnateoria[…].Ona
jedna,poezjaromantyczna,jestnieskończona;onateżjedna
jestwolnaijakopierwszesweprawouznajeto,żeswoboda
poetynieznosinadsobążadnychpraw5.
TanieograniczonaUswobodapoety"mogłasięspełniaćjedynie
tuiteraz,wkonkretnejteraźniejszości6.Wprzeszłościzamieniała
siębowiemwrzeczjużskonsumowaną,wUfaktdokonany",awięc
wewłasneprzeciwieństwo.Wprzyszłościmogłarysowaćsięjako
zapowiedźimożliwość,azatemjedynieoczekiwaćnaspełnienie.
Koncepcjaaktywnejteraźniejszościuświadamiałajednocześnie
romantykom,żepoezjanietylkoprzedstawiaczasprzeszłydoko‑
nany-średniowiecze,pierwotnąsłowiańszczyznę,pierwszych
EdwardKasperski
