Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1H.SienKieWiCZ:Hania.
W:Idem:Dzieła.T.4:Nowele
znaturyizżycia.Red.J.KrZY-
ŻanOWSKi.Warszawa1949,
s.146.
2E.ROudineSCO:Jacques
Lacan.Jegożycieimyśl.Przeł.
R.ReSZKe.Warszawa2005,
s.407.
14
promieniewschodzącegosłońca,padłszynawyniosłąjego
postać,otoczyłyjąjakbyświetlistąaureolą.Itakwświetle,
zpodniesionymirękoma,wydałmisiętenposiwiaływete-
rannibystarymorłem,błogosławiącymzdalekaswojepisklę
natakieżyciegromkieiskrzydlate,wjakimsamsiękiedyś
lubował1.
Ajednakobraztenniejestczysty.Synidziepojedynkowaćsięze
swoimprzyjacielem,przeciwktóremuintrygował,niszczącprzyjaźń
iszczęśliwyzwiązekzkobietą.Czemuikomubłogosławiwięcojciec?
Nowoczesnośćpozytywizmuzakwestionowałaautorytetojca
nawetwtwórczościkonserwatywnegoautoraTrylogii.Napewno
zaśskomplikowaławzajemnerelacjeojcaisyna.WPolscewdrugiej
połowieXIXwiekurelacjerodzinneulegająwielorakimprzeobra-
żeniom.Osłabienieautorytetuojcatonietylkoskutekmodernizacji
normregulującychstosunkimiędzypokoleniowewEuropie.Słabnąca
pozycjaojcawynikazkatastrofyhistorycznej,którejkulminacjąjest
powstaniestyczniowedotykającerozlicznymikonsekwencjamiżycia
tysięcyrodzinszlacheckich.Towydarzenietkwiwtlecałejliteratury
polskiejdrugiejpołowyXIXwieku.Modelżyciaojcówprzestałbyć
dlapokoleniaSienkiewiczamożliwydokontynuacji,alecoważniej-
sze,przestałbyćteżatrakcyjny.WszakUojcowie"sąjużmartwi:zabici,
zesłani,wyemigrowali,potracilimajątki,zmieszczanieli.Buntprze-
ciwtakimUojcom"zdajesięSienkiewiczowijakiśniegodny.Alekiedy
przyglądamysięinnym:Orzeszkowej,Prusowi,Konopnickiej,nawet
Świętochowskiemu-zauważamy,jakradykalizmnowegomieszasię
wichpismachzczułościąwobecpokoleniazwyciężonych.USienkie-
wiczaówimpetrebeliiprzeciwUojcu"odpoczątkupodlegawahaniu;
SienkiewiczteżnajwcześniejporzucadyskurszbuntowanegoUsyna".
UOjciecpojawiasięwobecsynajakoten,któryzabieramumatkęiwten
sposóbpozwalapowstaćjegoideałowi»ja«-pouczaJacquesLacan"2.
Ajeśliojciecjestmartwy,aprawopochodziodojca-uzurpatora?Oto
jakkomplikujesięprostasymbolizacjasukcesjipokoleniowejzasto-
sowanadoXIX-wiecznejhistoriiPolski.ProzaSienkiewicza,począw-
szyodlatosiemdziesiątych,powstajewświadomościtegopowikłania.
Alenietylkojego:trzywielkiepowieści-rówieśniczki:NadNiemnem
(1887),Trylogia(1884-1888)iLalka(1890),przynosząobrazrodziny
zrujnowanej,niekompletnejlubtrawionejgłębokimkryzysem.
WiększośćgłównychbohaterówTrylogiitosieroty.Przerzucana
zrąkdorąkHelenajestsierotąpoWasyluKurcewiczu;pozbawiona
opiekiojca,łatwostajesięprzedmiotemukładuhandlowegoknia-
hinizBohunem,apotemzeSkrzetuskim.Młodzimężczyźni,boha-
terowiecyklu,obywająsiębezojcowskiegoautorytetu;swoich
decyzjiżyciowychniekonsultujązrodzinąaninawetzmożnymi
protektorami.
RyszardKoziołek
