Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zasadykonstrukcjigniazdmorfologicznych
13
nietozostałoomówioneprzezWOLIŃSKĄwartykulePrzekształceniasemantyczne
istrukturalnewgnieździesłowotwórczymzcentrumnkazać”(1994a).Zanaliz
autorkiwynika,żebogactwosemantycznerdzeniaprasłowiańskiejformy*kazati
umożliwiłopowstanietrzechleksemówkazaćoodrębnymznaczeniu:1.‘umożliwić
widzenie,oglądanie,daćwidzieć’,2.‘mówić,powiadać,głosić’,3.‘rozkazywać,
polecać’.Zróżnicowaniesemantycznederywatów,takichjakpokazać,ukazać,prze-
kazać,wykazać,rozkazać,zakazać,odbijagenetycznąwieloznacznośćpodstawy.Jak
wyjaśniaWOLIŃSKA,odyfuzyjnościwgnieździemorfologicznymmożemymówić,
njeżeliwprocesiederywacjipojawiająsięnoweznaczenialeksykalne(wgranicach
jednolitegookreślonegoznaczenia)”(WOLIŃSKA,1994a:41).
AnalizęgniazdowązastosowałarównieżKrystynaKLESZCZOWA,zajmującsięcha-
rakterystykąsemantycznąXVI-wiecznychderywatówprasłowiańskiegoczasownika
*katati‘toczyć,walcować,gnieść’(pol.katować)orazkilkuinnychwyrazów,mię-
dzyinnymikraść,kpić,pilić(pol.pilnować)(KLESZCZOWA,2007:59172).Ogólne
uwaginatematopisugniazdowegozamieściłaKLESZCZOWAwksiążcezatytułowanej
Staropolskiederywatyprzymiotnikoweiichperspektywicznaewolucja(2003).Można
powiedzieć,żespostrzeżeniajęzykoznawczyńzkatowickiegoośrodkauniwersytec-
kiegopokazałymożliwośćjeszczeszerszego,bodiachronicznego,zastosowaniabadań
gniazdowychiotworzyłytęmetodęnahistorycznymateriałjęzykowy.Ideagniazddia-
chronicznychznalazłakontynuacjęwpracachBarbaryMItRENGI(2009,2010a,2010b).
W2012rokuzostałopublikowanyartykułEwyWOźNIAKnatematzmianwor-
ganizacjigniazdasłowotwórczegozprzymiotnikamirozpaczny,rozpaczliwy,zroz-
paczony.WOźNIAKniestosujegraficznejpostacigniazda,rodzinasłowotwórczajest
dlaniejjednaknadrzędnąjednostkąporządkującązgromadzonymateriałjęzykowy.
Dodatkowobardzownikliweanalizysemantyczneleksemówspokrewnionychgene-
tyczniezprzymiotnikiemrozpaczliwysłużąWOźNIAKdozrekonstruowaniafunkcjo-
nującegowpolszczyźnieodXVdoXXwiekurozumieniapojęciaROZPACZY
.
Gniazdasłowotwórczetozbioryderywatówjednordzennychowspólnymjądrze
morfologicznymuporządkowanewukładachodzwierciedlającychichaktywność
derywacyjną.Tworząonezhierarchizowanąstrukturę,którejelementamisąpasma
formacjioanalogicznejrelacjidocentrumitakiejsamejwartościkategorialnej.
Analizagniazdapoleganaopisaniujegonasycenia,aktywnościderywacyjnejjego
elementóworazcharakterystycesemantycznejjegozawartości.Przykonstruowaniu
gniazdmorfologicznychstosujesiętesamezasady,którewypracowałojęzykoznaw-
stwoopisowedlasynchronicznychgniazdsłowotwórczych.Wgniazdachmorfolo-
gicznychderywatyhierarchizujerelacjapochodnościsłowotwórczej,któradecyduje
oichpołożeniunakolejnychtaktachderywacyjnychgniazda.Wszystkieelementy
budowymorfologicznejderywatówwydzielasięoptycznie,abyzwiązkipochodno-
ściwystępującemiędzywyrazamibyłybardziejwidoczne.Służątemuróżneznaki
graficzne:naprzykładprefiksyisufiksyoddzielasięodpodstawysłowotwórczejza
pomocąłącznika,formantyparadygmatycznezapisywanesąwnawiasachokrągłych,
morfemyzwiązane1tzn.niewystępującesamodzielnie,stanowiąceczęśćleksemu
