Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
GubernatoriwicegubernatorwKrólestwiePolskim...
UkoronowaniemreformcarycybyłoУчреждениедляуправлениягу-
бернийz1775r.,wprowadzającenowypodziaładministracyjny.Rosjępo-
dzielonona23gubernie,66prowincjiiokoło180powiatów.Tymrazem
podziałterytorialnyopartonaracjonalnymkryteriumdemograficznym27.
W1775r.ustalono,żenatereniejednejgubernipowinnomieszkaćokoło
600-800tys.ludzi(do1917r.zaludnieniewzrosłoponadtrzykrotnie!).
Tendencjazmniejszaniaterytoriumgubernispowodowała,żewciąguna-
stępnych20latichliczbęzwiększonodo50,dopołowywieku(1850r.)-
do52ido78w1917r.(oczywiścieniebezwpływunatedanepozosta-
wałwzrostobszarupaństwa).Jednocześniestopniowolikwidowanopro-
wincje,któretrwalezniknęłyzmapyRosji28.Takwięcpodstawowymijed-
nostkamipodziałuterytorialnegoodpoczątkuXIXw.byłygubernieipo-
wiaty(ujezdy).Centrumgubernibyłomiastogubernialne,gdziemieściły
sięwszystkieorganyzarządu,m.in.gubernatorzrządemgubernialnym
iinneinstytucje,którychskład,funkcjeinazwyniejednokrotniezmie-
niałysię.
KatarzynaIIoparłasystemadministracjinadwóchpoziomach:guber-
nialnymipowiatowym,starającsięściślejezwiązaćistosującsiędozapo-
życzonejzZachoduzasadypodziałuwładz.Gubernator,formalniebędący
Dgospodarzem”całejguberni,wrzeczywistościzajmowałsięzarządemad-
ministracyjnym,wtrącającsięwinnesferytylkowostateczności.Odtego
czasuwykonywałswojefunkcjeprzypomocynowopowołanegorządugu-
bernialnego.Wtedyteżpojawiasięstanowiskowicegubernatora,leczjako
zwierzchnikaizbyskarbowej,awięcniezwiązanezadministracjąogólną,
rządemgubernialnym29
PanowanieMikołajaIzaowocowałokolejnymiaktamiprawodawczymi,
regulującymifunkcjonowanieadministracjilokalnej.Dominowałydwie
tendencje:dostosowaniedozmianprzeprowadzonychnaszczeblucen-
tralnymorazwzmacnianiedominującejroligubernatorakosztemrządu
gubernialnegoiorganówinnychresortów.Trzebapamiętać,żewmiędzy-
czasieprzeprowadzonowRosjipodziałresortowywładzywykonawczej,
wprowadzającministerstwa.Odtądguberniebędąsięstopniowoprze-
kształcaćwterenoweagendyMSW.
27А.Д.Градовский,Историческийочеркучреждениягенерал-губернаторств...,
s.11.
28И.А.Исаев,dz.cyt.,s.330.
29PSZRII,t.20,№14392,Учреждениедляупрaвлениягубернийвсероссийскойим-
перии”z7XI1775r.,art.12;С.А.Чибиряев,Государствоиправовпериодстановления
иразвитияабсолютноймонархии(втораяполовинаXVII-XVIIIвек),[w:]Историяго-
сударстваиправа,red.S.A.Czibirjajew,Moskwa1998,www.bestboy.narod.ru/6.html.
