Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
nazwiskpoświadcza,żeczynnikhistoryczno-topograficznywielopłaszczyznowo
zdeterminowałzasięgicharakterinterferencji4,będącychwynikiemwpływów
polskich,niemieckich,czeskichorazsłowackicho
WiekXIXtoczasnajwiększychwdziejachŚląskaCieszyńskiegoprzemiano
Przypadającynatenokresrozwójprzemysłuorazcywilizacjispowodowałwzmo-
żonąmigracjęludnościnapływowejoNasilenieprzemieszczaniasięobserwowano
wówczasnietylkowśródrdzennejludnościpolskiej,pochodzącejzokolicznych
wsiśląskichiprzysiółkówczyzsąsiadującychzeŚląskiemregionów,alerównież
wśródludnościpochodzącejzcałegoobszaruPolskioRównieistotnąrolęwtym
procesieodegrałaludnośćobcakulturowo,poszukującapoprawybytuspołeczne-
gobądźobejmującastanowiskaadministracyjnenaatrakcyjnym5wówczasterenie
cieszyńskiegopogranicza6o
Śląskpołudniowy,znajdującsięnastykuróżnychnarodowości,kulturiwy-
znań,byłterenem,naktórymmieszkańcyposługiwalisięjęzykiempolskim,
niemieckimiczeskimoZamieszkującatenterenludnośćużywaławcodziennej
komunikacjinarzeczacieszyńsko-polskiego7,mimoiżwszkoledopierwszejpoło-
wyXIXwiekunauczanonapodstawieczeskichpodręczników8,ajęzykniemiecki
8
4
Interferencjęinterpretujęjakodługotrwałyizłożonyprocesprzenikaniasięokreślonych
elementówjęzykowych,kulturowych,etnicznychczywyznaniowych(Warchoł1989:11),jed-
nocześniepodzielającpodglądKarolaDejny,iż„Podstawowym[ł]warunkiemzaistnienia
zjawiskainterferencjijestwytworzeniesięnaokreślonymetapierozwojuróżnychetnicznie
społeczeństwtakiejsytuacjispołeczno-polityczno-kulturowej,wktórejdanegrupyetniczne
sązdolnenajpierwopanowaćminimumdwaróżnesystemyjęzykowe,anastępniewtoku
bezpośredniejkomunikacjijęzykowej—systemamitymiumiećsiębiegleposługiwać”(Dejna
1978,36—37)oPororównieżAbramowicz(1993:29—30)o
5
WewnętrznamigracjaludnościzewnętrznejdokonywałasięnaterenieŚląskaCieszyń-
skiegoetapowooRegion,będącpodadministracyjnympanowaniemaustriackim,popierwsze,
skupiałludnośćniemiecką(austriacką),podrugie,gromadziłludnośćautochtoniczną(we-
wnętrzną),odprawiekówzwiązanązeŚląskiemCieszyńskim—Polaków,CzechówiSłowaków,
potrzecie,skupiałludnośćnapływową(Żydów,Węgrów,Włochów,Francuzów,Romów),łączą-
cąsięwrozmaitegrupykulturowo-narodowościoweiwyznaniowe(katolicyzm,protestantyzm,
judaizmiinneichodłamy),deklarującąswojątożsamośćnarodowąjako:polską,śląską,czeską,
słowacką,niemiecką,węgierskąiżydowskąo
6
Określenieterenpograniczarozumiemszeroko—jakoterenprzenikaniasięróżnych
kultur,językówinarodowościorazjakoproceswielopłaszczyznowychasymilacjio
7
Wartowtymmiejscuprzypomnieć,żeodpołowyXIVwiekunapołudniowymŚląsku
językczeskibyłoficjalnymjęzykiemurzędowymoWroku1782potęgujesięwpływjęzyka
czeskiego,wzwiązkuzutworzeniemGuberniumMorawsko-Śląskiego,alata1782—1848
charakteryzująsięwzmożonymiwpływamijęzykaniemieckiegooMimoiżziemiacieszyńska
pozostawałapodpanowaniemmonarchiihabsburskiejczterystulecia(od1526rokudokońca
Iwojnyświatowej,czylido1918roku),toaniczeszczyzna,aniniemczyzna(jakojęzykinarzu-
cone)niezdołałyprzyjąćsięwśródmiejscowejludnościoCzeskiiniemieckipozostałytylko
językamiurzędowymidokumentóworazwniektórychwypadkach—sferyurzędowejoJęzyk
dlaludnościcieszyńskiejodprawiekówbyłijestjednymzwarunkówzachowaniawłasnej
tożsamościo
8
Wskuteklicznychpostulatówduchowieństwailudnościświeckiejrządaustriackidekre-
temz2września1848rokuwyraziłzgodęnawprowadzeniewszkołachKsięstwaCieszyńskie-
goksiążekpolskichwmiejscemorawskichpodręczników(Popiołek1913:388),cowpraktyce
przekładałosięnaurzędowewprowadzeniejęzykapolskiegodoszkóło
