Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
niejszy,choćustaleniechoćbyprzybliżonejdatyjegopowstaniajestrównietrudne(I–VIw.).Literatura
rzymskaprzekazałapięknąbaśńAmoriPsychewZłotymośleApulejusza.Równieżwliteraturze
średniowiecznejbaśńjestgatunkiemżywym,czerpiącm.in.zbaśniowejtradycjiindyjskiejiarabskiej.
Baśnieznaleźćmożnawefrancuskichpoematach→chansonsdegeste(XII–XIIIw.),wlaisautor-
stwaMariedeFrance(2.poł.XIIw.),jakrównieżwGestaRomanorum(1.poł.XIVw.).Pierwszym
nowożytnym,znanymznazwiskaautorembaśnijestWłochFrancescoStraparola.Dwatomyjego
opowiadańpodtytułemLePiacevoliNottiukazałysięw1550r.i1553r.ZbiórStraparoli,jużw1560
r.przetłumaczonynafrancuski,zawiera74opowiadania,ztego21tobaśnie.Niemniejszapopular-
nośćprzypadławudzialeautorowizbiorubaśniLocuntodelicunti,trattenemientodelipeccerille
pochodzącemuzNeapoluGiambattiścieBasilemu.NapisanywdialekcieneapolitańskimzbiórBasi-
legopowstałwlatach1620–1630,opublikowanyzostałjednakdopierowlatach1634–1634,jużpo
śmierciautora.Tytuł,podktórymbaśnieBasilegostałysięsławne:Pentamerone,nawiązującydoDe-
kameronaGiovanniegoBoccacia,pojawiłsięnastronietytułowejksiążkidopierowwydaniuz1674r.
W1754r.Pentameronezostałprzetłumaczonyzdialektuneapolitańskiegonawłoski.Basileczerpał
nietylkozeźródełliterackich,leczrównieżzludowejtradycjioralnej.Pentameronejestwięczarówno
zbiorem,wktórymbajkoznawstwomożeznaleźćpierwowzorynajbardziejznanychbaśni,takichjak
naprzykładŚpiącakrólewna,KotwbutachczyKopciuszek,jakiwspaniałymprzykłademliteratury
wduchumanieryzmu.ZbiórBasilegojestuznawanyzapierwszyprzedstawionywtakzwartejformie
zbióreuropejskichbaśniliterackich.Kryteriumpozwalającymokreślićbaśńjakobaśńliterackąjest
nietylemożliwośćprzypisaniajejkonkretnemuautorowi,ileprzedewszystkimwyrazistaformaarty-
styczna.Wrównej,jeśliniewiększejmierzeniżzbioruBasilegotostwierdzenieoliterackościbaśni
dotyczyzbioruopublikowanegow1697r.podtytułemHistoiresouContesdutempspassé.Avec
desmoralités,któregoautoremjestCharlesPerrault.Zbiórten–znanyrównieżpodtytułemContes
demamèrel,Oye(Baśniemamygąski)–zawieratakznanebaśniejakŚpiącakrólewna,Czerwony
KaptureklubKotwbutach.PerraultopowiadaoprzygodachbohaterówswoichOpowieścizdawnych
czasówwsposób,któryodpowiadałduchowiracjonalizmufrancuskiegoklasycyzmu,opatrującje
całkiemniebaśniowymimorałami(moralités)ikomentująccudownośćbaśnitak,żeczytelnikma
świadomość,żeczytaorzeczach,któremogąsiędziaćtylkowświecieliterackiejfikcji.Perrault
jestnajbardziejznanymautorembaśnifrancuskich,jednakjegozbiórpowstawałrównoleglezdziś
prawiezapomnianymicontesdesfées(‛baśnieowróżkach’),którychautoramibyłyprzedewszyst-
kimdamyfrancuskiegodworu.NajbardziejznanaswegoczasupośródnichbyłaMarie-Cathérine
d’Aulnoy,spodktórejpiórawyszływydanewczterechczęściachwlatach1697–1698LesContes
desfées.GatunektencieszyłsiępopularnościąprzezcałyXVIIIw.Dopiszącychkobietnależałam.in.
Gabrielle-SuzannedeVilleneuve–autorkajednejznajpopularniejszychwkręgueuropejskimbaśni
LaBelleetlaBête(Pięknaibestia),któraukazałasięwzbiorzeContesMarinswydanymwlatach
1740–1741,aktórejuproszczonąiskróconąwersjęspopularyzowałainnapisarkafrancuska–Jean-
neMariedeBeaumont.WXVIIIw.Europapoznałarównieżbaśniearabskiewpełnymichblasku,ato
dziękitłumaczeniunajęzykfrancuskiBaśniztysiącaijednejnocy,dokonanemuprzezorientalistę
Antoine’aGallandawlatach1702–1717.
JakoswegorodzajuantidotumnamodnebaśniefrancuskieukazałsięwNiemczechwlatach
1782–1786zbiórautorstwaJohannaKarlaAugustaMusäusaLudowebajkiniemieckie,wktórego
tytuleporazpierwszypojawiasięokreślenie‛ludowy’.Jednązjegoczęścisąbaśnie(nazwane
przezautoralegendami)oLiczyrzepie,duchuKarkonoszy.Romantyzmnieceniłjednaktejoświe-
ceniowejwformiecudowności,choćbraciaGrimmdocenializnaczenieMusäusajakoprekursora
zainteresowaniawciążjeszczeżywą,choćpowolizanikającą(takiemieliprzeświadczenie)baśnio-
wątradycjąludową.Wtymduchupowstałjedenznajpopularniejszychzbiorów:baśniebraciGrimm
102
baśń
