Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
pt.Kinder-undHausmärchen(Baśniedziecięceidomowe).Odegrałonwdziejachbaśnirolęogrom-
ną,ustalającnadługostylistycznykanonbaśni,wedługktóregoorientowalisięinnipisarze.
BaśniebraciGrimmówzostałyuznanenadługozanajbardziejodpowiadającącharakterowibaśni
formęwyrazu,takżewbadaniachnadbaśniąokreśleniebaśniebraciGrimmfunkcjonujeniekiedy
dodziśjakookreśleniegatunkowe.Pierwszyichtomukazałsięw1812r.,drugiw1815r.Długo
byłyuważaneza–wwiększości–wiernyzapisludowegoprzekazuustnego.Okazałysięjednak
starannąstylizacją,którawwydaniachpóźniejszychmiałaprzesłonićtreściniestosownedladzieci.
BraciaGrimmzapoczątkowalirównieżbadanianadbaśnią.IchprzypisydoBaśnidomowychidzie-
cięcych,wydanewosobnymtrzecimtomiew1822r.,sąnietylkopróbąusystematyzowaniatradycji
baśniowej,leczjednocześniepróbąwywiedzeniagenezy.Grimmowiestojąnastanowisku,żebaśnie
zawierająśladymitu,sąjegoświadectwem.Wprzedmowiedodrugiegotomuz1815r.Grimmowie
piszą:"Wtychbajkachludowychjestukrytymit,októrymsądziliśmy,żezaginąłbezpowrotnie”.Nad
geneząbaśnidyskutowanowXIXw.,któryoralnejtradycjiludowej,wtymrównieżbaśni,poświęcał
wieleuwagi.Tozainteresowanietradycjąludowąznalazłowyrazwzbiorachbajekludowych,zktó-
rychwPolscenajbardziejznanebyłyzbiórKazimierzaWładysławaWójcickiegoKlechdy,starożytne
podaniaipowieściludupolskiegoiRusi(1837),AntoniegoJózefaGlińskiegoBajarzpolski(1853),
aw2.poł.XIXw.baśniezebraneprzezOskaraKolberga,wydanewposzczególnychtomachdzieła
Lud.Jegozwyczaje[...].Jednymznajbardziejznanychzbiorówbaśnieuropejskichjestzbiórbajek
rosyjskichAleksandraAfanasjewa(1855–1873).Równolegledopodejmowanychodpocz.XIXw.
próbnaukowegopodejściadotradycjiludowej,którejwyrazembyłrozwójbadańfolklorystycznych,
rozwijałasiębaśńliteracka(LudwigTieck,Novalis,właśc.GeorgPhilippFriedrichFreiherrvonHar-
denberg,ErnstTheodorAmadeusHoffmann).BaśńliterackąspopularyzowałHansChristianAnder-
sen.Szczególnezasługiwbadaniachnadbaśniąpołożyliprzedstawicieletzw.szkołyfińskiej,która
ukształtowałasięnapoczątkuXXw.Odmetodyprzezniąwypracowanejnazywasięjąrównieższko-
łągeograficzno-historyczną.Szkołafińskaznanajestzopracowaniaużywanegododziśkatalogu
wątkówbaśniowych,któryodnazwiskjegotwórcównazywanyjestkatalogiemAarne-Thompsona.
PierwsząjegowersjęprzestawiłjedenzzałożycieliszkołyfińskiejAnttiAarnew1910r.StihThomp-
sonnietylkoprzetłumaczyłkatalognaangielski,leczuzupełniłonowekategorie,nadającmuformę
ostateczną,któraukazałasięw1927r.:TypesoftheFolk-Tales.AClassificationandBibliography.
Bajkoznawstwozawdzięczauczonymwywodzącymsięzeszkołyfińskiejwielecennychmonografii
wątkówimotywówbajkowych.Szczególnezasługiwbadaniachnadbaśniąpołożyłrosyjskistruktura-
listaWładimirPropp.NapodstawieanalizyludowychbaśnirosyjskichprzedstawiłwMorfologiibajki
(1927)schematkompozycyjnybaśni,opartynatrzydziestujedentakzwanychfunkcjach,przezktóre
topojęciePropprozumie"akcjęosobydziałającej,któradasięzdefiniowaćpodkątemjejznaczenia
dlaprzebieguakcji”.WswejpóźniejszejksiążceHistorycznekorzeniebajkimagicznejPropppodaje
antropologicznewyjaśnieniepochodzeniabaśni,nawiązującdotychwszystkichpozycjibadawczych,
którewidziaływbaśniśladyrytuałówspołeczeństwprymitywnych.
BIBLIOGRAFIA:
A.Aarne,VerzeichnisderMärchentypen,Helsinki1910(FolkloreFellowsCommunications3);A.Aarne,Stith
Thompson,TheTypesoftheFolk-Tale.AClassificationandBibliograpgy,Helsinki1927(FolkloreFellowsCom-
munications74);B.Bettelheim,Cudowneipożyteczne.Oznaczeniachiwartościbaśni,Warszawa1985;
J.Bolte,G.Polivka,AnmerkungenzudenKinder-undHausmärchenderBrüderGrimm,Lipsk1913;R.Caillois,
Odbaśnidosciencefiction,w:idem,Odpowiedzialnośćistyl.Eseje,Warszawa1967;A.Jolles,EinfacheFor-
men,Tybinga1982(Halle1929);V.Klotz,DaseuropäischeKunstmärchen,Monachium1987(Stuttgart1985);
J.Krzyżanowski,Wświeciebajkiludowej,Warszawa1980;J.Krzyżanowski,Polskabajkaludowawukładziesys-
tematycznym,Warszawa1947;Słownikfolklorupolskiego,red.J.Krzyżanowski,Warszawa1965(hasło:Bajka
baśń
103
