Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Prekursorkimodernizmu
PrzełomXIXiXXw.toczas,gdyintensyfikujesięwymianakulturalnapomiędzyEuropą
aAmeryką,comatakżeswojeszczególneznaczeniedlarozwojutańca21.Początkowotoartyści
amerykańscyprzybywalinastarykontynentwposzukiwaniuinspiracji,częstotutajosiadając
irozwijająckarierę.TakibyłwłaśnieprzypadektancerkiiaktorkiLoleFuller(1862–1928).
FullerodpierwszegomomentupojawieniasięnasceniewParyżuzostałaobwołanatą,której
taniecotworzyłsięnanowoczesność.Jejntajemne”ciałoopisywanebyłoprzezsymbolistówjako
kreujące–poprzezpowtarzającesięruchyramion–prawdziwągłębięgestu,ajejchoreografie
określasięnawetmianemécriturecorporelle–pisaniaciałem22.
Fullerpodkreślałaznaczeniekompozycjiwtańcu,proklamowałacałkowitąwolnośćwtańcu,
wtymtakżewolnośćodmuzyki.ChociażtaniecFullerpostrzeganyjestczęstojakobardziej
spektakularnyniżrewolucyjny,wartozwrócićuwagęnajejmetodęeksploracjiprzestrzenisce-
nicznejigręsylwetkitancerkizoprawąświetlną,uwidaczniającąsiłęlirycznąipoetyckośćru-
chu23.Byłaonanatyleznacząca,żefuturyściuznaliją(anieDuncan)zawcielenieideinowego
tańca.Możetozaskakiwaćwobliczufaktu,żesamaFullerodwoływałasięprzedewszystkim
donatury,głosząc,żejestonaprzewodnikiemartysty,jegonajwiększymmistrzem24.Fullerdo-
ceniłtakżeStéphaneMallarmé,miłośnikbaletu,potrafiącydostrzecjejnowatorstwowłączeniu
sztukitańcaisztukwizualnychorazwykonawczykunszt25.
ZagłównąreformatorkętańcaprzełomuwiekówuważanajestjednakIsadoraDuncan.Jej
karierarozwinęłasięwEuropieitotutajjejsztukawywarłanajwiększywpływnakolejnepokole-
niatancerek.Szukającinspiracjiwsztuceantycznej,filozofiiiprzyrodzie,przekładaławyzwo-
lenieumysłunawyzwolenieciałatancerzaodsztywnychzasadkompozycji,atakżeodnazbyt
krępującegostroju.Tańczyłasolo,improwizującdomuzykiklasycznej,ubranawlekkątunikę,
boso.WedługDuncanbaletjestantynaturalny,boudaje,żeniemagrawitacji;toekspresja
nżywejśmierci”,któranadodatekdeformujekobiececiało26.DlaDuncantaniectorezultatwe-
wnętrznegoruchu,odzyskaniepierwotnegoimpulsu.Tenpostulowanypowrótdoźródełopiera
siętakżenamistyce:Duncantraktujetaniecjakoponowneodkrycieczęścibóstwa,które–jak
sądzi–każdyczłowieknosiwsobie.Taniecmusibyćsztukąreligijną–wtakimznaczeniu,
wjakimbyłaniąsztukagrecka.Wybierawięcswoichmistrzówmyśli–ArthuraSchopenhauera
iFriedrichaNietzschego,zgodniezeswoimgłębokimprzekonaniem:nprzybyłamdoEuropy
zposłannictwemwielkiegoodrodzeniareligiipoprzeztaniec,zposłannictwemwiedzyopięknie
iświętościludzkiegociała,wyrażającychsiępoprzezruch”27.
Duncanstworzyłanajbardziejesencjalnepodstawymodernizmu:pojęcienjęzykagestycz-
nego”,adekwatnośćruchuiprojektuartystycznego,wyzwolenieodkonwencjonalnychkodów
21PaulBourcierzaproponowałschematpowiązańpomiędzygłównymiaktoramitańcawspółczesnegowEuropie
iAmeryce.Wedługniegotzw.szkołaamerykańskabierzeswojepodstawyteoretyczneodFrançoisDelsarte’a,
dziękiTedowiShawnowiwpływającpośrednionauczniówDenishawnSchoolwLosAngeles.Zkoleitzw.szkoła
niemieckaswojepodstawyteoretyczneczerpiezrytmikiJaques-Dalcroze’a,któranastępnieformujezarówno
RudolfaLabana,jakiMaryWigmanorazichuczniów.IsadoraDuncanstanowitutajodrębnyprzypadek,bojej
sztukawywarławpływnacałąEuropę,chociażwmniejformalnysposób(nieprzezmetodęczyszkołę,alesamą
formęsceniczną).Zob.P.Bourcier,HistoiredeladanseenOccident,s.227–300.
22G.Lista,LoleFulleretlessymbolistes.Unenchantementvisionnaire,nRevueesthétique”1992,nr22,s.43.
23I.Ginot,M.Michel,LadanseauXXesiècle,Bordas1998,s.88.
24L.Fuller,Mavieetladanse,[w:]Dansersavie…,s.33.
25S.Mallarmé,Considérationsurl’artdeballetetlaLoieFuller,[w:]Dansersavie…,s.27–30.
26I.Duncan,LaDansedel’avenir,[w:]Dansersavie…,s.35–40.
27Eadem,Mojeżycie,przeł.K.Bunsch,Kraków1986,s.103.
ZłoTyWiekruchu
13
