Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Elementyskładoweosobowości
35
różniejszeprzedmioty.Inaczejmówiąc,narzucawzoryzachowaniasięwróżnych
okolicznościach,regułymoralneiprawnetego,coprzyzwoite,aconiestosowne,
narzucapewnepoglądyisposobymyślenia.Narzucajebądźświadomie,zapomocą
metodwychowawczychipropagandy,zapomocąoznakaprobatylubnagany,
niekiedynawetprzyużyciuśrodkówzewnętrznegoprzymusu,bądźnieświadomie,
przezsamfaktzbiorowegostosowaniasiędoowychwzorówiregułzaśogółtych
wzorówstanowioswoistejkulturzetakiejzbiorowości[Ossowski1962,s.50–51].
Należyprzytymjednakzaznaczyć,żezachowaniejednostkiniezawszejest
wynikiemwyuczonychiświadomieprzyjętychwzorówiwartości.Niezawszeteż
wzoryiwartościprzyjęteprzezjednostkęznajdująswójzewnętrznywyrazwza-
chowaniu.Dlategoteżwartozapoznaćsięzniektórymitypologiamitychwzorów.
S.Ossowskimówiowartościachuznawanych(wsensieobiektywnymuznajemy
ichsłuszność)iwartościachodczuwanych(wsensiesubiektywnym,emocjonal-
nym)[Ossowski1962,s.73–74].A.JasińskaiR.Siemieńskamówiąoczterech
rodzajachwzorów:
•
wzorachpropagowanych,czylitakich,któresązobiektywizowanewbardzo
różnejformie(artystycznej,normprawnych.moralnych,ideologicznych)iroz-
powszechnianeprzezoficjalne,sformalizowaneinstytucjekomunikowania
społecznego(głównieprzezśrodkimasowegoprzekazu,instytucjeoświatowe
iwychowawcze),
•
wzorachakceptowanych,czylitakich,którezyskująbądźtospołecznąaprobatę
iprzyzwolenienaichobowiązywaniebądźteżniewzbudzająjawnejnieprzy-
chylności,
•
wzorachzinternalizowanych,czylitakich,którejednostkatraktujejakojej
własne;mazatemwobecnichpozytywnąpostawęijestgłębokoprzeświadczona
oichsłuszności,
•
wzorachrealizowanych,czylitakich,któremająwalorwyraźnejpowtarzalno-
ściiregularnościwzachowaniachjednostek,niezależnieodtego,czyjednostka
jesttegoświadoma[Jasińska,Siemieńska1978,s.24–25].
Kryteriasłużącewyróżnieniuowychwzorówsugerują,żeniezawszemiędzy
nimimożewystępowaćzgodność.Zwłaszczawtedy,gdyrozproszeniekompetencji
socjalizacyjnychpowodujeformułowaniepodadresemjednostekróżnych,często
sprzecznychoczekiwań,acozatymidziesprzecznychwzorówosobowych.
S.Ossowskistwierdzałzatem,że:,,Dopókimamyprzedsobąjedentylkogłówny
wzórosobowości,dopótyśrodowiskowskazujenamjedentylkosposóbpostępowania,
sugerujejedentylkotypreakcjiuczuciowych,dopótyniemamypotrzebyzastanawiać
sięnadsobą.Refleksjanadsobązjawiasięwtedy,gdystajeprzednamiwybórwzo-
rów,doktórychmielibyśmysięupodobnićigdykażdyztychwzorówrozporządza
pewnąimperatywnością.Wtedyzjawiasięprzednamizagadnienie:czymchcębyć’’
[Ossowski1967b,s.51].Zpowyższejanalizywynika,żekulturowyideałosobowości,
czyteżwzórosobowytobardzoistotnyelementosobowościludzkiej,choćjegore-
gulacyjnarolawprocesiefunkcjonowaniaosobowościjestwysocezłożona.
