Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
społeczeństwemaorganizmem,poszukiwaniezależnościgenetycznychoraz
przejawówzmianiichkryteriów,traktowanieowychzmianjakouniwersalnych
ipostępowych(choćnierównomiernych),wreszcieuznawanie,żezmianymają
przyczynyimmanentne-wynikajązsamoistnychcechnaturyludzkiejikultury.
Marksizm,choćsymbolizowanynazwiskiemKarolaMarksa(1818-1883)
iwspółrozwijanyprzezFryderykaEngelsa(1820-1895),miałwielupóźniejszych
mniejczybardziejsubtelnychidyskretnychzwolennikówikontynuatorów,takich
jakKazimierzKelles-Krauz,GieorgijW.Plechanow,AnatolijW.Łunaczarski,
AntonioGramsciczywdrugiejpołowieXXwiekuMarvinHarris,BasilBernstein,
PierreBourdieu,MauriceGodelier.Mimoiżmarksizmwzasadzieniekoncen-
4.KONCEPCJETEORETYCZNEWREFLEKSJINADKULTURĄ
trowałuwaginaproblemachkultury,możnawnimdostrzecpewneprzekonania
odnoszącesiędoniej.Itak,obecnesąwnimtwierdzeniaozwiązkukultury
(iżyciaspołecznego)znaturą,omniejszejroliświadomościludzkiej(awtym
ikultury)wstosunkudowarunkówbytowania,którychpoprzedniesąskutka-
mi,oideologicznych(szczególnieklasowych)celachifunkcjachkulturyoraz
ohistorycznejzmiennościkulturyikoniecznościodrzucaniawtymwzględziejej
uniwersalistycznegopojmowaniaiinterpretowania.
Szkołafrankfurckajestnieconieprecyzyjnąnazwągrupyautorówskupio-
nychnajpierw(w1923r.)nauniwersytecieweFrankfurcienadMenem,ana-
stępnie(podojściunazistówdowładzy)działającychwSzwajcarii,Wielkiej
BrytaniiiStanachZjednoczonych.Zeszkołąfrankfurckąkojarzenisąmiędzy
innymitacyautorzy,jakMaxHorkheimer,HerbertMarcuse,LeoLöwenthal,
TheodorW.Adorno,WalterBenjaminiErichFromm.Zasługątegougrupowa-
niabyłozbudowanie,nakanwiezałożeńmarksistowskichzelementamipodej-
ściapsychoanalitycznego,teoriikrytycznej.Teoriakrytycznaodnoszonabyłado
niemalwszystkichelementówwspółczesnychkapitalistycznychspołeczeństw
wobszarzecywilizacjizachodniej:ichmentalności,racjonalności,charakteru
społecznego,literatury,kulturymasowej,różnychukrytychprzejawówwładzy
orazwszelkichautorytetów.Zasługątejszkołybyłowykorzystaniemyślimarksi-
stowskiejbezjejortodoksjiorazzwrócenieuwaginaniektórebolesneproblemy
współczesnejcywilizacjizachodniej.
Szkoładurkheimowskaobejmujeucznióworazkontynuatorówmyśliiba-
dańzainicjowanychprzezÉmile’aDurkheima(1858-1917).Choćpostulowany
przezniegopozytywistycznyprogrambadawczytraktowaniafaktówspołecznych
jako„rzeczy”,awięcbezwcześniejszychukrytychzałożeń,niebyłmożliwydo
kategorycznegozastosowania,pozwoliłonwefekcienaodejścieodbanalnego
psychologizowania.Podkreślającjednostkowąispołecznądwoistośćczłowieka,
wymusiłDurkheimbardziejzłożonąinterpretacjęzjawiskspołecznychikulturo-
wych.Jegobadaniaprawa,moralności,aprzedewszystkimreligiiukazałyich
strictespołecznycharakter-naprzykładreligiajestzdaniemDurkheimamechani-
zmeminicjacjijednostkidożyciawspołeczeństwie,atakżeczynnikiemtworzenia
ipodtrzymywaniawięzispołecznej.WpływDurkheimajestniedoprzecenienia-
takżenapowstaniegrupyuczonych(skupionychpoczątkowowokółczasopisma
AnnalesdeSociologie)kontynuującychjegomyśl.Zaliczyćdoniejnależytakich
badaczy,jakmiędzyinnymiMarcelMauss,MarcelGranet,MauriceHalbwachs,
MarcBloch,takżeStefanCzarnowski,anawetFernandBraudel.Ichprace
23
