Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZDZIAŁ1.PODSTAWOWEPOJĘCIAIKONCEPCJE
Wkażdymrazie,conajmniejwsensiepotocznymmożnamówićojegoaspekcie
obiektywnymorazaspekciesubiektywnym,atendrugistajesiękonstytutywny;
cokolwiekbynastąpiło,jakkolwiekodrażającebybyło,niemożebyćuznaneza
problemwłaśniespołeczny,zanimniezostanietakosądzoneprzezdecydujący
szeregosóbwotaczającymporządkuspołecznym.Dodajmy,żetespołeczne
przekonanianadająposzczególnymzdarzeniomznamięproblemowości,swo-
istegorozziewumiędzytym,jakrzeczysięmają,atym,jaksięmiećpowinny.
Przekonaniatewyrastająnaturalniezkonkretnychsytuacjiizwiązanychznimi
doświadczeń.zatempokłosiemtego,cosiędzieje,oraztego,cootymsię
myśli,jaksiętowsensieaksjonormatywnyminterpretuje.
Jakwłaściwierozumiećwtymkontekścieprzymiotnik„społeczne”?Skoro
jużprzywołałempublikację,którapojawiłasięokrągłąliczbęlattemu,toporaz
drugi(izapewneostatni)wspomnę,żezkoleipięćdziesiątlatprzedmoją
pisarskąpróbąJ.Bernardprzedstawiłabodajżepierwszepoświęconetemu
zagadnieniugruntownerozważania(1957:88-121).Wstudiumtymzostałyroz-
winiętedwaciągletrafneorazaktualne,godnekontynuacjiwątki.
Pierwszyjesthistorycznyioznaczapołożenienaciskunaokreślonąsytua-
cjędziejowąorazjejwłaściwościjakopodstawydokształtowaniasiępewnego
rodzajuproblemówspołecznych.Zgodnieztymzałożeniem,tradycyjnakon-
cepcjaproblemuspołecznegopojawiłasięnaprzełomiewiekówXVIIIiXIX
wrazzpowstawaniemnowegomiejsko-przemysłowego(nie)ładu.Naówfeno-
menzłożyłysięiconajmniejprzeznastępnestuleciezasadniczooddziaływa-
łyczterypodstawoweczynniki:napięciawywoływaneprzeznowąsytuację
dziejową,nasilającysięnurthumanitaryzmu,naukowaideologia,reforma-
torzyreprezentującyklasęśrednią.Tenpierwszywytworzyłsplotsytuacyjny
wwyrastającychmiastachprzemysłowych,ztakimizjawiskami,jakdługie
godzinypracywfatalnychwarunkach,równienędznewarunkimieszkaniowe,
powszechnechoroby,ubóstwo-wskaliiwnatężeniu,naktóreżadnazinsty-
tucjispołecznychniebyłaprzygotowana.Humanitarnysentymentiflantropij-
nezaangażowaniestałysiędlawieluoczywistąnatoreakcją.Tojednaknie
wystarczało;musiała,bytakrzec,pojawićsię„naukaspołeczna”.Wreszcie,
podkreślmydominującyidecydującypunktwidzeniaklasyśredniej,odznacza-
jącysięzasadnicząjednostronnością:toci,którzybyliwykształceni,uczciwi,
szanowani,zsukcesamiwswymżyciu,zwracaliuwagęnabiedę,słabości,
ignorancję,patologietychinnych,nazywalizwiązaneztymiinnymiproblemy.
Zowejhistorycznejperspektywykoncepcjaiinterpretacjaproblemówspołecz-
nychnależaływięcnajpierwdoklasyśredniejorazbyłyzwiązanezjejpunktem
widzenia.Takasytuacjatrwałajednakdopewnegoumownegomomentu(za-
pewneniemożliwegodokonkretnegowskazania),poprzekroczeniuktóregoci
innizdobywali,częściowowprzenośni,aczęściowodosłownie,prawogłosu
imożliwestawałysięalternatywne,anawetprzeciwstawnespojrzenianato,
coproblemowe,oraznatych,którzytychproblemówpowodeminośnikiem.
Wkonsekwencjioznaczatoswoistedopełnieniespołecznychproblemowych
okolicznościiichdywersyfkację,cojestoczywiściebardziejwspółczesne.
Drugiwątektowyróżnieniewzględnieodmiennychkorelatówiatrybutów
18
nadającychproblemomcharakterspołeczny.Zgodniezprzywołanymstudium,