Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
sięwkażdejzNimrozmowie.Odegrałszczególniewielkąrolęwpobudzeniu
AmerykipoogłoszeniustanuwojennegowPolsceiwtensposóbprzyczyniłsię
walniedoostatecznegoupadkukomunizmu”7.MówiącoRyszardzieKuklińskim
iRomualdzieSpasowskim,RichardPipesstwierdził:ntoniebylizdrajcy,tobyli
patriocipolscy”8.AmerykańskiSekretarzStanuAlexanderHaig,oceniającpostę-
pekambasadoraSpasowskiego,powiedział:nLudziewsłużbiepublicznejmają
wielkidylemat,jeśliniezgadzająsięzeswoimrządem.Mogązostać,próbując
zewszystkichsiłcośzmieniać.Spasowskiuciekł,kiedyuświadomiłsobie,żeod
środkaniemożejużniczmienić.Toniejestłatwe,alejestprzejawemodwagi”9.
InnymzkoleitrudnouwierzyćwprzemianęczłonkaPZPR,któregoudzia-
łembyłatakwybitnakarierawPRL-owskichwładzach.Zarzucająmu,żepolska
rzeczywistośćlat80.takdaleceodbiegałaodutopijnychideałówwpojonychmu
przezojca,żenietrzebabyłowybitnegointelektu,abydojśćdowniosku,żena-
leżysięjejsprzeciwić.Jegoucieczkabyłarzekomołatwymdopodjęciakrokiem,
którynzałatwił”muwmiarękomfortowąamerykańskąemeryturę,podczasgdy
tysiącedziałaczySolidarnościwPolscezostałointernowanych,awieluskaza-
nychnawięzienie.Sąteżtacy,którzymocnosugerują,żeSpasowskipracował
dlaCIA.Rzeczywiście,prawdopodobnewydajesięto,żekiedypootrzymaniu
azyluznalazłsięnautrzymaniurząduStanówZjednoczonych,mógłopowiadać
amerykańskimsłużbomotajnejczęścidziałalnościpolskichplacówekdyplo-
matycznych.Niesąjednakznaneżadnedowodynato,żewcześniejbyłamery-
kańskimszpiegiem.Samambasadorzapewniawtekścienspowiedzi”,żennigdy
niechciałnikomuprzekazywaćtajemnicinigdytegonieuczynił”.Spasowski
niewątpliwiezdradził-alezdradziłkomunistów,iniebyłtogesttaniejodwagi.
WPRLzapłaciłzaniegomianemJudasza,któryzaprzedałsięwrogowizakilka
srebrników,utratądobytkuiwydanąnaniegozaoczniekarąśmierci.
DecyzjaSpasowskiegoorazjegodalszelosypostawiłygowjednymrzędzie
zpułkownikiemRyszardemKuklińskimiZdzisławemNajderem,którzyrównież
zostaliskazanizaswojeczynynakaręśmierci.Inaczejjednakniżoni,Spasowski
niezostałbohateremnowejPolski.Wojczystymkraju,doktóregowodróżnie-
niuodKuklińskiegoiNajderaniewrócił,niemalzupełnieonimzapomniano.
Niktnigdyniepodziękowałmuzapostawęipomoc,jakąorganizowałzeStanów
dlawieluludziwPolsce.Nieoczekiwałtegoodpolskichwładz,byłwdzięcz-
nyPrezydentowiWałęsiezaprzywróceniemupolskiegoobywatelstwa,alenie
ukrywałżalu,żeniktzSolidarnościnieodezwałsiędoniegochoćbyzprostymi
słowamiwdzięczności.Dokońcaswoichdniżyłskromnie,żebyniepowiedzieć:
biedniejaknaamerykańskiestandardy.Wciążborykałsięzodrzuceniemprzez
polskądiasporę,którejdużaczęść,takżepo1981roku,uważałagozapersona
nongratainadaltraktowałajakosymboldyplomatówzaprzedanychkomuni-
7
ZlistuZbigniewaBrzezińskiegodoWandySpasowskiejz29sierpnia1995roku,źródło:archi-
waSpasowskiegowHooverInstitution,StanfordUniversity.
8
WypowiedźzfilmuAmbasadorSpasowski,reż.TadeuszŚmiarowski,TVPS.A.,2009.
9
AlexanderHaigwartykuleTheDiplomatasDefector,nTheWashingtonPost”,3kwietnia1986
roku.
20
