Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
imsamym,jakinarodowiniemieckiemu.
Napoczątkulutego1941r.nazjeździestarychtowarzyszypartyjnychzapytanoHitlera,cozamierzazrobić
zŻydami.Hitlerodparłodruchowo:„Madagaskar”,alegdyzwróconomuuwagę,żewyspależybardzodaleko,
przyznał,żeprojektjestniewykonalny.Żydów–mówił–możnabyprzetransportowaćdrogąmorską(zresztąniebyło
ichtakwielu)aleniechciałwystawiaćniemieckichstatkównaryzykozatopieniaprzezwrogietorpedy.Terazzaczęły
muprzychodzićdogłowyinnemyśli–„mniejprzyjazne”30.
Następnemiesiąceokazałysiękluczowe.ChristopherBrowningnazwałje„brzemiennymiwskutki”–tookres,
wktórymposzczególneelementypołączyłysięzesobąizostałprzekroczonypewienpróg31.Impulsembyła
kulminacjaprocesu,który–zperspektywyczasu–stanowiłefektwewnętrznejlogikiniezauważalnejnawetdla
samychsprawców,logikipierwotnej,istniejącejpozaracjonalnościąiirracjonalnością.PodobniejakataknaZwiązek
Sowiecki,którymiałcechywojnytotalnej,byłoto„wyrównanierachunków”.Naskutektejinwazjirozwiązanietakie
wydawałosięnietylkomożliwe,leczrównieżcorazbardziejkonieczne.SkorowwalkachmieliginąćNiemcy,zginąć
winnirównieżŻydzi–odwieczniwrogowie,którymdotejporyudałosięprzetrwaćwszystkiewojnyiwypędzenia.
Niebyłatojednakprostadecyzjainiezostałasformułowananapiśmieanipodpisana–wprzeciwieństwie
dorozkazuoeutanazjiczydyrektywywsprawieatakunaZSRS.Niedasięprecyzyjnieustalićmomentubądźdnia,
którymożnabyuznaćzapunktprzełomowywewzajemnymoddziaływaniunasiebiesnującychintrygifunkcjonariuszy
awypowiedziamisamegoHitlera.Możemyprzyjąć,żeistniałpewienokreswahania,aponimnastąpiłczas
zagadkowychuwagiprzypuszczeń.Możemyteżdomniemywać,iżwkońcuHitlerwypowiedziałoweniedwuznaczne
słowa,którenawetjegoszefSSiPolicjiHeinrichHimmlerokreśliłjako„straszne”32.Słówtychniezapisano,aleraz
porazdonichpowracano.Używanoichwielokrotnie,abyodeprzećargumentywładzniemieckichiinnych
próbującychstosowaćwyjątkibądźopóźniaćrealizacjęplanu.Ostatecznerozwiązaniebyłonieuniknione;takabyła
wolaFührera.
Hitlerbyłnaczelnymarchitektemkatastrofy,któradotknęłaŻydów.Towłaśnieonprzekształciłpomysłyz1940
r.wtwardąrzeczywistośćrokunastępnego.Ówostatnikrokzajegosprawąstałsięnieubłaganymnastępstwem
wszystkichdotychczasowychrepresjiantyżydowskich;onteżprzekształciłróżnorodnyizdecentralizowanyaparat
administracyjnywsiećdziałającychzgodnieorganizacji,którychcelembyłorównoczesneprowadzeniedeportacji,
rozstrzeliwańigazowania.
Ostatecznerozwiązaniezaczęłokiełkowaćwpierwszychdniachmarca1941r.,kiedyHitlerpodniesionymgłosem
zażądałwprowadzeniapoprawkidoprojektudyrektywydotyczącejpostępowaniazludnościącywilnąnaokupowanych
terenachZSRS.Żądałmianowiciewyeliminowaniażydowsko-bolszewickiejinteligencjioraz„unieszkodliwienia”
bolszewickichprzywódcówikomisarzy.ZadanietochciałpowierzyćspecjalnymjednostkomSSiPolicji33.Owe
oddziały,znanejakoEinsatzgruppen,zostałysformowanekrótkoprzedinwazjąiwrazzinnymijednostkamiSSoraz
Policjiweszłydoakcjiwkrótceporozpoczęciudziałańwojennych22czerwca.Rozkazyprzekazywanoustnie.
PowojnieniektórzyzdowódcówPolicjiBezpieczeństwapodkreślalifaktotrzymaniarozkazuzabiciawszystkichŻydów
napotkanychnadrodzeposuwającychsięnaprzódwojsk.JednakżeŻydówbyłymiliony,azabójcówjedynietysiące.
DorozstrzelaniaparukomisarzyEinsatzgruppenbyłyzbytliczne,adosamodzielnegoprzeprowadzeniacałkowitej
zagładyŻydówsowieckichowielezamałe.Cozresztąoznaczałosformułowanie„inteligencjażydowsko-
bolszewicka”?CzyrozkazobejmowałwszystkichŻydów?Wczerwcu,lipcuisierpniu1941r.rozstrzeliwania
ograniczonodomężczyzniwzględnienielicznychkomunistów.Jednakwkrótceokazałosię,żemartwiŻydzi
pozostawialikobietyidzieci,któreniepotrafiłysamesięutrzymać.Zabijaniezupełniebezbronnychbyłoczymś
nowym,kolejnymkamieniemmilowym,obarczonymogromnymciężarempsychologicznym.Wsierpniuiwrześniu
równieżowątotalizacjęopanowanodoperfekcji.Ewolucjaprocesudobiegłakońca,arozstrzeliwaniestałosię
czynnościąrutynową.
NiezamierzanorównieżoszczędzaćŻydóweuropejskichmieszkającychnazachódodliniiprzekroczonej22czerwca
1942r.Już25marca1941r.HitlerobiecałswojemunamiestnikowiwokupowanejPolsce,Generalnemu
GubernatorowiHansowiFrankowi,żeterytoriumprzezeńadministrowanezostanieoczyszczonezŻydówwpierwszej
kolejności34.7czerwcaHitlerpoinformowałSzefaKancelariiRzeszyHeinrichaLammersa,iżniebędziepotrzebny
kolejnydekretokreślającystatusŻydówwNiemczech,ponieważpowojniewNiemczechniebędziejużŻydów35.Owe
uwagiwskazywałynajakieśwymierzonewŻydówdziałania,aleichostatecznylosniebyłwtymczasiejeszcze
przesądzony.Biurokracidalejdziałaliwpółmroku.ReinhardHeydrich,szefGłównegoUrzęduBezpieczeństwaRzeszy,
którywysłałnaWschódEinsatzgruppen,zamierzałskupićwładzęwswoichrękach.31lipca1941r.otrzymał
odGöringaupoważnieniedoprzygotowaniacałościowegorozwiązaniakwestiiżydowskiejwEuropie36.Naczym
właściwiemiałopolegaćtorozwiązanie?EkspertHeydrichadosprawżydowskich,Eichmann,zapisałwpowojennych
pamiętnikach,żeHeydrichdowiedziałsięodswojegozwierzchnika,Himmlera,odecyzjiHitleradotyczącejfizycznej
zagładyŻydów.GdyEichmann,wezwanyprzezHeydricha,usłyszałtęwiadomość,pomyślał,żenawetjegoszefnie
byłwstanieocenićjejwagi37.Czymożnadaćwiarętympogłoskom?WswoichpamiętnikachEichmannprzytacza
tozdarzeniekilkarazyijesttorzucającysięwoczyszczegółwjegowspomnieniach.Coistotniejsze,niemapowodu
podważaćjegoprawdziwości.Wokresiestagnacjiwiosnąiwczesnymlatem1941r.wieleosóbzrosnącą
