Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
niemieckiejagresjiw1938i1939roku.Oczywiścietotylkohistorycznespekulacje,
faktysązaśtakie,żeporozumienianiebyło,obapaństwabyływrogodosiebienasta-
wione(wystarczyprzypomniećtylkonegatywnewypowiedziJ.PiłsudskiegooCze-
chachjakoniepewnychsojusznikach29iT.G.Masarykaopolskiejdemokracji)inie
byłyskłonnedowzajemnegopoznawaniasię.Klimatpolitycznypanującywlatach
międzywojennychwstosunkachpomiędzyPolskąiCzechosłowacjąniesprzyjałna-
wiązywaniukontaktówkulturalnych.„Wsumiemiędzywojennydorobekprzekładowy
zliteraturobydwunarodów(czeskiegoisłowackiego–przyp.aut.)nieznaczniechyba
przekracza40pozycji,włączającjużwtotłumaczeniapracinformacyjnych
oCzechosłowacjiiinnych,niewchodzącychwzakresliteraturypięknej”30.Natęnie-
wielkąjaknadwadzieścialatliczbęprzekładównałożyłasiętakżeniezbytwysokaich
jakość,przywołaćmożnawtymmiejscuchociażbyPiekarzaJanaMarhoulaV.Van-
ćurywtłumaczeniuS.Alberti,którytotekstdodziśstanowiprzykładnajbardziejbo-
dajnieudolnegotłumaczeniazjęzykaczeskiego.
Sytuacjazmieniłasiępodrugiejwojnieświatowej,kiedyzasprawąjałtańskich
ustaleńPolskaiCzechosłowacjaznalazłysięwstrefiewpływówZwiązkuRadzieckie-
goizostałyprzyłączonedoobozupaństwsocjalistycznych.Polityczneumowyod-
zwierciedliłysiętakżewkontaktachkulturalnych–wramachoficjalnej„przyjaźni
międzynarodami”zaczętosięinteresowaćliteraturąikulturąpaństwnależącychdo
naszegobloku.Nawiązaniewspółpracybyłotymłatwiejsze,żewobukrajachgłoszono
tęsamąideologię,awliteraturzedominowaćzaczęłypodobnemetodytwórczeite-
maty.„Pojawiłysięwnichnowewspólnetreścidecydująceokształcieświadomości
narodowej(programyipartierewolucyjne,koncepcjerewolucjisocjalistycznej,wspól-
notaprzeżyciawojennegoiokupacyjnego,stosunekdofaszyzmuitp.)orazośrodowi-
skuideologicznym,wktórymrozwijałosiężycieliterackie.Nastąpiłoznacznezbliże-
niecodosposobupojmowaniaspołecznychfunkcjiliteratury,którejwobupaństwach
wyznaczonorolęczynnikawnoszącegowświadomośćodbiorcystosownyładmoralny
ihistoryczny.Porozumianosięcodoniezbędnejrezygnacjizwysuwanianaplan
pierwszyestetycznychfunkcjiliteraturynarzeczjejzadańedukacyjnychwnowym,
przekształconymspołeczeństwie”31.Zdzisiejszegopunktuwidzenia,zperspektywy
kilkudziesięciulatnależystwierdzić,żeoficjalneumowyowymianiekulturalnej,mi-
możeichmotywacjabyłanaturypozaartystycznej,przyniosłypozytywneskutki.Od
końcadrugiejwojnyświatowejniemalzrokunarokrosłaliczbaprzekładówzliteratu-
ryczeskiej,ztymżeichwybórpodporządkowanybyłdośćścisłym,cenzuralnymry-
gorom.BadającrecepcjęczeskiejliteraturywPolsce,niemożnaignorowaćpolitycz-
nychrelacjiwewnątrzobupaństwipomiędzynimi,alatapowojennesąszczególnym
tegoprzykładem.Wymianakulturalnaodzwierciedlałabezpośredniokażdązmianę
politycznychukładówibyłaimpodporządkowana.
29WypowiadającsięnatematCzechosłowacji,używałPiłsudskidośćniewybrednychokreśleń,jakna
przykładtozrozmowyzA.Wysockim:„Czechosłowaczyznajesttworemsztucznym,zakończonym
skrawkiemziemi,którynazwałbymNiemandland–krajniczyj.Niewartosięzajmowaćowympaństwem
lubopieraćnanimwłasnyprogramdziałania”;cyt.za:JózefPiłsudskiijegolegenda,red.A.Czubiński,
Warszawa1988,s.89.
30Z.Hierowski,LiteraturaczeskaisłowackawPolsceLudowej(1945–1964),Katowice1966,s.33.
31W.Nawrocki,Przekładipolitykakulturalna,w:Szkiceczeskieisłowackie.Zproblematykiwspółczesnej
literaturyczeskiejisłowackiejorazjejrecepcjiwPolscewlatach1944–1984,Kraków1988,s.216.
