Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
1.Agresjaiokresadolescencji…
Wyodrębnienieagresjiwrogiejiinstrumentalnejwymagapewnegokomentarza,
ponieważodwołujesiędofunkcjiagresywnegozachowania.Wprzypadkuagresji
wrogiejpierwotnymmotywemjestchęćwyrządzeniaszkodydrugiejosobie,będąca
formąekspresjiuczućnegatywnych,natomiastwprzypadkuagresjiinstrumental‑
nej1zamiarosiągnięciaokreślonegoceluzapomocąaktuagresji.Rozróżnienieto
jestistotne,mimożewspomnianedwatypymotywacjiczęstozesobąwspółwy‑
stępują.
Stosunkowoczęstostosowanyjestteżpodziałnaagresjębezpośredniąipośred‑
niąorazfizycznąisłowną15.Podczasgdyagresjabezpośredniapoleganaskierowa‑
niuatakuwprostnaokreślonąosobęlubrzecz,przyagresjipośredniejzachowa‑
niapowodująceszkodęlubprzykrośćnieprzybierająformybezpośredniegodziała‑
nia.Wtymkontekścieagresjasłownamożemiećformębezpośrednichwypowiedzi
napastliwych,poniżającychiszkodzących,alemożetakżemiećpostaćpośrednią,
zmierzającądowytworzenianegatywnejaurywokółatakowanejosobyiobniżenia
jejwartościwoczachinnych.Zkoleiagresjafizycznawyrażasięwbezpośrednim
zadawaniubóluinnymosobominiszczeniuprzedmiotów.Wartopamiętać,żeatak
niezawszejestskierowanynatęosobę,którabyłapowodemagresywnegozacho‑
wania.Często1zwłaszczawprzypadkudzieci,choćnietylko1agresjajestkie‑
rowananaosobysłabsze(lubprzedmiotymartwe).Mówisięwówczasotakzwanej
agresjizprzeniesienia1występujeonaszczególniewtedy,kiedydanaosobana
podstawiewcześniejszychdoświadczeńmożeprzewidywać,żeataknakogoś,kto
byłpowodemgniewulubfrustracji,zostanieukarany.
Pewnekontrowersjezwiązanezdefiniowaniemagresjidotycząnormatyw‑
nejocenytegozachowania1pojawiłosięmianowiciepytanie:Czywśróddefi‑
nicyjnychcechagresjinależyuwzględnićnaruszenienorm?Pytanietowydajesię
zasadne,biorącpoduwagę,żenp.środkidyscyplinującestosowaneprzeznauczy‑
cieliirodzicówbądźaktysamoobronyspełniajązarównokryteriaintencjiioczeki‑
wańpodmiotu,jakikryteriumpragnieniaobiektu,byichuniknąć.Jednaknormy
społecznezezwalająnategotypudziałania,stądprzeważapogląd,żestanowiąone
akceptowaneformyzachowańspołecznych.Takainterpretacjaprzemawiazawłą‑
czeniemdokategoriizachowańagresywnychtylkotychdziałań,którewyraźnie
naruszająnormyspołeczne.NiemniejLeonardBerkowitz16zwracauwagę,żedefi‑
niowanieagresjijakozachowaniasprzecznegoznormamipomijafakt,iżnorma‑
tywnewartościowaniejestczęstozróżnicowaneizależneodpunktuwidzeniazain‑
teresowanychstron(np.karyfizyczneczyaktyagresjipopełnianeprzezzmargina‑
lizowanegrupyspołeczne)17.
15Tamże,s.15116;por.A.Kozłowska:Jakpomagaćdzieckuzzaburzeniamiżyciauczucio-
wego.Warszawa:WydawnictwoAkademickienŻak”1996,s.59170.
16L.Berkowitz:Aggression:ItsCauses,CosequencesandControl.Philadelphia,PA:Temple
UniversityPress1993.
17B.Krahe:Agresja…,s.18;por.D.Clarke:Zachowaniaprospołeczneiantyspołeczne…,
s.20122.
