Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
3
Poczciwośćwedługflfilozofów”224
iKonarskiego
T
mówićouczciwości,przyzwoitości,honorze,szlachetności,itd.Odpowiednikiem
ytułksiążkiKonarskiego–Oreligiipoczciwychludzi–skłaniadozastanowie-
niasięnaddefinicjąpoczciwości.Wdalszychrozważaniachbędękonsekwent-
niestosowałtentermin(poczciwość),choćrówniedobrzemożnabybyło
jesttułacińskiesłowohonestasalbofrancuskiehonnêteté.Byłyonewpowszechnym
użyciuwdrugiejpołowieXVIIIw.,oznaczającczęstoalternatywędlamoralności
chrześcijańskiej.Toprzeciwstawieniedwóchsystemówwartości–świeckiegoireligij-
nego–byłoowocemdługiejewolucjiideowej,wramachktórejstopniowodokonywała
sięsekularyzacjawzorcówetycznych,opisywanychzapomocąsłowapoczciwość.
Pojęcieuczciwości/poczciwościjakookreśleniepostawyczłowiekawży-
ciuspołecznymiosobistymmaswojekorzenieantyczne.Jegobogactwoznaczeniowe
wyrażacaływachlarzznanychodwiekówsłówipojęć,związanychzracjonalną
ifilozoficzną,aletakżemistycznąiteologicznąrefleksjąnadmoralnościąludzkiego
postępowania.Wobrębiekulturyeuropejskiejtarefleksjarozpoczęłasięwstarożyt-
nejGrecji,skądtrafiładostarożytnejkulturyłacińskiejiwczesnochrześcijańskiej,
następniedorenesansowejwłoskiejinowożytnejfrancuskiej,azaichpośrednictwem
stałasiędziedzictwemcałejEuropywiekuoświecenia.Zanimpopularnośćzdobyło
słowopoczciwość,poczciwy,wymienianowielecechznamionującychpraw-
dziweczłowieczeństwo,naprzykładłagodność(hêméros),przyzwoitość(decorum),
aprzykładówrealizacjitychideałóworazteoretycznejnadnimirefleksjidostarczały
m.in.dziełaPlatona,Arystotelesa,Cycerona,Plutarcha,AmbrożegozMediolanu
itd.225Wepocenowożytnejpodstawowympunktemodniesieniadlaobrazuczło-
224Słowoflfilozof”umieszczamwcudzysłowie,podkreślającwtensposóbjegospecyficznewyko-
rzystywanieprzezosiemnastowiecznychencyklopedystów.Dziękujęks.prof.StanisławowiJaneczkowi
zamożliwośćprzedyskutowanianiniejszegorozdziałuorazcennesugestieipodpowiedzibibliograficzne.
Zachowujęoczywiściepełnąodpowiedzialnośćzapewneuogólnieniawymuszoneobjętościątekstu,
którywszaksłużywprowadzeniudoedycjiaktprocesuStanisławaKonarskiegowŚwiętymOficjum
inierościsobiepretensjidocałościowegoujęciazłożonychkontekstówpojęciapoczciwościwjego
ewolucjipoprzezXVIIiXVIIIstulecie.
225Zob.F.Lelong,Descartesetlaquestiondelacivilité:laphilosophiedel)honnêtehomme,Paris,
2020,s.7,17nni30nn(decorum),45(hêméros),całośćwątku:s.17-56.Wobszerniejszejdysertacji
AdamMickiewiczUniversityPress©2023
