Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Oreligiipoczciwychludzi–historiaksiążkiijejinterpretacji
Jakwidać,wwiekuXXstopniowoporzucanobadaniafaktograficznenadReligią
poczciwychludzinarzeczpogłębionychrozważańcodotreściksiążki.Pomonografii
Konopczyńskiegonietrzebabyłojużwracaćdodziewiętnastowiecznychsporów
oracjenuncjuszaipijarów.Wciążkuszącebyłynatomiastperspektywyinterpre-
tacyjnewkontekściehistoriiidei.TakimibyłynadalwpierwszychlatachXXIw.
W2011r.warszawskabadaczkaideioświecenia,MartynaDeszczyńska,odwołała
siędopracyKonarskiego,przypominając,iżtenflprzestrzegał,byuniknąćzbagateli-
zowanialubwyśmiania,żejegosłowa«toniezambonynapoczciwychludzisatyra,
nieinwektywyksięże»”
208
.OilewwarstwieretorykiikonwencjiDeszczyńskauznała
pracępijarazafldziełkodydaktyczno-religijne”
,podkreśliłajednakjegowartośćdla
oświeceniowejdebaty:
Nawetpobieżnalekturapoczątkowych(ł)akapitówprzekonuje,żemamydoczynienia
ztekstembardzoostrymitrafiającymwsednosporu.Konarskiprzeciwstawiłcnotęchrze-
ścijańskącnociefilozofówizwolennikówreligiinaturalnej.Zarysowałteżośkonfliktu:
rozumipoznanieBogarozumoweprzeciwkouznaniuBogarozumem–jakologicznej
konsekwencjiwiary
209
.
Konarskiniepozostawiłwątpliwości,żeflideacnotybezreligiiniejestmożliwa
wpraktyce”
,aspołeczneskutkideizmumogąbyćkatastrofalne.Wswejstanowczej
isystematycznejpolemiceuczonypijarstałsię,zdaniemwarszawskiejbadaczki,
flprekursoremkontroświeceniawPolsce”210.
71
f)Streszczeniaiinterpretacje
Oreligiipoczciwychludzi
Myślichrześciańskiestreszczanoprzynajmniejkilkakrotnie,takżewwyżejwymie-
nionychpublikacjach
211
.TadeuszSinkobodajjakopierwszyzwięźleująłgłówne
punktypolemikiKonarskiego:pogańscyfilozofowiedaliprzykładniemoralnego
życiaprzystrojonegowpięknefrazesy,idączaichprzykładem,współcześnideiści
troszcząsiętylkoopozórcnót(odrzucającnotychrześcijańskie:wiarę,nadzieję,
208M.Deszczyńska,Polskiekontroświecenie,Warszawa2011,s.64,65.Zacytowanyfragmentto
słowaS.Konarskiego,Oreligiipoczciwychludzi,Warszawa1769,s.68.
209M.Deszczyńska,Polskiekontroświecenie,s.63.
210Tamże,s.63-65.
211
Trudnowymienićwszystkietegorodzajupróby.ZaskakującoobszernestreszczenieReligii
poczciwychludzi–8z82stronniewielkiejksiążeczki–przedstawiłw1900r.H.Wernic,Stanisław
Konarski.Jegożycieidziałalnośćwychowawcza.Zarysbiograficzny,Petersburg1900,s.74-81.Autor
przeznaczyłopołowęmniejmiejscanaomówienieczterotomowegoOskutecznymradsposobie.
AdamMickiewiczUniversityPress©2023
