Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Międzymodernizacjąaimitacją,czylioroliprawahandlowegowprocesieunowocześnianiaPolski
NatomiastwobrociegospodarczymwPolsceposługiwanosięwywodzącymi
sięjeszczezXVIw.skryptamidłużnymi,zwanyminmembranami”,jakiżydow-
skiminmamranami”,przyczymobydwarodzajeskryptówzbliżonebyłydoweksli
naokaziciela,choćstanowiłyoneinstytucjeprawazwyczajowego.Jednakwobrocie
pojawiałysięrównieżiweksle,niemniejtakżeione,jakożepoddanebyłyjedynie
prawuzwyczajowemu,niebyływykorzystywanewszerokimzakresie,chociażbyze
względunarozmaiteprzeszkody,jaknaprzykładograniczeniawprzeprowadzaniu
egzekucji,zwłaszczawobecszlachty,cozkoleimiałoniekorzystnywpływnapodaż
kredytu.Tegozaścorazbardziejpotrzebowałaożywającawlatach70.XVIIIw.
gospodarkapolska.Dobastanisławowskaprzyniosłapowstanieirozwójpierwszych
dużychdomówbankowychwPolsce,zaśoichrandzeiznaczeniumożeświadczyć
fakt,żeSejmWielkiw1790r.nobilitowałsześćtzw.większychbankierów:Piotra
zFergusonówTeppera(młodszego),KarolaSzulca,AugustaWilhelmaArndta,Fry-
derykaKabryta,JanaMeysneraiPiotraBlanca38.Niestety,systembankowywPol-
scewowychczasachniebyłwstanieokrzepnąć,ponieważkryzysbankowy1793r.,
uznawanyzanajpoważniejszezałamaniegospodarkikrajowejpoprzedzająceupadek
politycznypaństwa,zakończyłsięupadłościąwiększościznich39.Skoropierwsze
instytucjenowożytnebędąceprototypamibankówpojawiłysiędopierowdrugiej
połowieXVIIIw.40,tymwiększegoznaczenianabierałyinnesposobypozyskiwania
środkówpieniężnychzestosowanymizabezpieczeniami,adotakichniewątpliwie
zaliczałsięwekselznanyiwykorzystywanywświeciekupieckimEuropyZachodniej
naskalęmasową.Owadzetegonarzędziakredytuświadczybardzobogate,arozwija-
jącesięprężnieodpoczątkówXVIIIw.piśmiennictwoweksloweilicznepodręczniki
prawawekslowego.DonajpopularniejszychnależałpodręcznikJanaGottliebaHei-
necciusazatytułowanyElementaIurisCambialisiwydanywAmsterdamiew1742r.
Doczekałsięonażośmiuwydań:wWenecjiw1746r.,wWirtemberdzew1748r.,
wGenuiw1748r.,weFrankfurciew1748iw1756r.,wNorymberdzew1764
orazw1779r.41Popularność,jakącieszyłsiępodręcznikHeinecciusawśrodowiskach
kupieckichEuropy,będziemiałaniebagatelneznaczeniedlapierwszejpolskiejnowo-
żytnejregulacjiwekslowej.
Doceniającznaczeniewekslawobrociegospodarczymiwprocesiepozyskiwa-
niakredytu,aletakżemającświadomośćstanuuregulowaniaproblematykiwkrajach
ościennych,sejmobradującywformuleskonfederowanejprzyjął3.04.1775r.kon-
stytucjęoprawiewekslowym.W§8konstytucjiz1775r.jakoprawosubsydiarneius
subsidiariumdlapolskiegoprawawekslowegopolskiegowskazanoprzywołanewyżej
38Por.zawieluW
.Morawski,Słownikhistorycznybankowościpolskiejdo1939r.,Warszawa1998,
s.10.
39Por.W
.Kornatowski,KryzysbankowywPolsce1793roku.UpadłośćTeppera,Szulca,Kabryta,
ProtaPotockiego,ŁyszkiewiczaiHeyzlera,Warszawa1937,s.1in.
40OdXVIw.funkcjonowałyjedynietzw.montespietatis,czylibankipobożneorganizowaneprzez
Kościółzgodniezzakazamistosowanialichwy,któreudzielałykrótkoterminowychkredytów.
41Fr.K.Fierich,Prawowekslowe...,s.15in.
105
