Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Międzymodernizacjąaimitacją,czylioroliprawahandlowegowprocesieunowocześnianiaPolski
mocnygruntdlazmianwprzechodzeniuzestrukturistosunkówfeudalnych,gdzie
wciążdominowałagospodarkafolwarczna,dostosunkówkapitalistycznych.Otraf-
nościtejtezyświadczysytuacjagospodarczaKrólestwaPolskiegoprzedwybuchem
powstanialistopadowego.Niestety,świadomapolitykawładzcarskichirepresje,jakie
wprowadzonopoupadkupowstaniaw1831r.,doprowadziłydozamrożeniastanu
prawnegowprawieobowiązującymwKrólestwiePolskimitozwłaszczawczasach,
gdywswojejojczyźniekodekshandlowyz1807r.poddawanybyłlicznymiinten-
sywnymnowelizacjom,którychcelembyłojegounowocześnianiewdrugiejpołowie
XIXw.zarządówNapoleonaIII.Ztychokoło240nowelizacjikodeksobowiązujący
wKrólestwiePolskimnieujrzałżadnej,anielicznezmiany,jakwprowadzeniekomisji
rewizyjnejdokonstrukcjispółkiakcyjnej,miałymiejscedopieronapoczątkuXXw.55
Stanprawarosyjskiegoobowiązującegowcesarstwierosyjskimniebyłwcalelepszy,
codowodzidużegozacofaniacałegopaństwarosyjskiego,poczynającoddrugiej
połowyXIXw.TrafnieująłstanrosyjskiegoprawahandlowegopodkoniecXIXina
początkuXXw.J.Kaczkowski,stwierdzając:n[...]żewsmutnymstanieznajdujesię
prawodawstwoakcyjneRosji.Datawydaniazasadniczegoprawaakcyjnego6gru-
dzień1836r.,bezwnikaniawjegotreść,dajeotympojęcie”56.
OilezatemregulacjanapoleońskastanowiłanapoczątkuXIXw.sprawnenarzę-
dzieunowocześnianiakrajuispołeczeństwaKrólestwaPolskiegoiprzyczyniłasiędo
podniesieniajegopoziomucywilizacyjnego,otylejużwpołowietegowiekubyłaona
niecoprzestarzałaiodstawałaoddynamicznierozwijającegosiękapitalizmu,przecho-
dzącegowłaśniezfazywczesnegokapitalizmurodzinnegodowyższejfazykapitalizmu
monopolistycznego.Wtymobszarzekodeksz1807r.wswojejpierwotnejwersji
niebyłregulacjąwystarczającą,jakożenierozpoznawałnowejdynamikistosunków
społeczno-ekonomicznych.
IV
.PRÓBAZAKOŃCZENIA
Stanprawa,wtymprzedewszystkimhandlowego,aobecniegospodarczego,jest
istotnymmiernikiemstanurozwojucywilizacyjno-kulturowegoispołeczno-ekono-
micznegopaństwispołeczeństw.Systemprawnymożeaktywizowaćzmianybędące
następstwemdynamikistosunkówspołecznychpozostającychpodwpływemrozwi-
jającychsiętechnologii,czegoprzykładembyłaAngliapierwszejpołowyXIXw.,ale
możeteżhamowaćrozwój,petryfikującdotychczasowestosunkispołeczno-gospodar-
cze.TendrugiprzykładjestprzypadkiemRzeczypospolitejObojgaNarodówwdru-
giejpołowieXVIIIw.,chociażwtakczęstodzisiajużywanejkonwencjindługiego
55Por.M.Michalski,Ogeneziespółekakcyjnych,czylidlaczegowiekXIXukształtowałspółkę
akcyjną[w:]Iusestarsbonietaequi.KsięgapamiątkowadedykowanaProfesorowiJózefowiFrąckowiakowi,
red.A.Dańko-Roesler,M.Leśniak,M.Skory,B.Sołtys,Wrocław2018,s.762.
56TakJ.Kaczkowski,Zasadyprawaakcyjnego,Warszawa1918,s.138.
109