Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
ROZdZIAŁI
celupoznawczegopoprzezpośrednieoperacjeumysłowe16.Konkludując,prze-
ciwieństwemmyśleniadyskursywnegojestmyślenieintuicyjne,przyjmująceja-
kiśrezultatbeznamysłuiprzeprowadzeniadowodu17.Takiewłaśnierozumienie
przymiotnikapotwierdzająwspółczesneopracowanialeksykograficzne.Naprzy-
kładwPraktycznymsłownikuwspółczesnejpolszczyznypodred.H.Zgółkowej
(PSWP1997,t.10,72)czytamy:„dyskursywny–polegającynarozumowym
ujmowaniurzeczywistości,nawnioskowaniuskładającymsięzszeregulogicz-
nychogniw,zktórychkażdewynikazpoprzedniegoiwarunkujenastępne.Umysł
dyskursywnypostępujemetodycznieiwsposóbprzemyślany”18.
Wpotocznychsytuacjachkomunikacyjnychtermin„dyskurs”wiązanyjest
przedewszystkimzjęzykiemmówionymifunkcjonujewdwóchpodstawowych
znaczeniach19.Jako:
1)dyskusja,rozprawa,rozważaniazwyklenapoważnetematydotyczące
określonychdziedzindziałalnościczłowieka(np.naukowe,polityczne);
2)wywódprzeprowadzonynazasadzieściślelogicznegownioskowania.
Pierwszerozumieniejestkonsekwencjąutrwaleniasięłacińskiegoznaczenia
przenośnego.Jegopoświadczeniemsąnotowaneprzezsłownikikontekstyuży-
cia,np.:„dyskursnatematyspołeczne”,„ogólnonarodowydyskurs”,„zabrać
głoswdyskursie”,„łatwiejodyskursniźliorzecz”(„łatwiejmówićniżczynić”)
(PSWP1997,t.10,71).Drugiezaśwynikazsilnegowpływuznaczeniaprzy-
miotnika„dyskursywny”,który–jakwspomnianowyżej–wewszystkichopra-
cowaniachleksykograficznychzawieraodwołaniadorozumowanialogicznego,
opartegonarzeczowejargumentacji.
Oiletermin„dyskurs”beztrudumożnaodnaleźćwpolskichźródłachocha-
rakterzeogólnym,otyleopracowaniaspecjalistyczneniekoniecznietentermin
uwzględniają20.Wpewnymuproszczeniumożnapowiedzieć,żepojawiasięon
16WSłownikufilozofii(2004,147)„dyskursywnemyślenie”eksplikowanejestjako„myślenie
pojęciowepolegającenaprzechodzeniuodjednegopojęciadodrugiegowceluosiągnięciaspójnego
systemu,przeciwieństwomyśleniaintuicyjnego”.
17PrzeciwstawienieznaczenioweterminówdyskursywnyiintuicyjnypojawiłosięuPlatona,
któryrozróżniłdwarodzajemyśli,wcześniejnieoddzielaneodsiebie:myśldyskursywnąimyśl
intuicyjną(SJP1961,t.2,516).
18Spopularyzowanieterminu„dyskurs”jakoaktywnościpoznawczejocharakterzeopozycyj-
nymwobecintuicjiprzypisujesiędwomuczonym:XVII-wiecznemufrancuskiemufilozofowi,fi-
zykowiimatematykowiR.Descartes’owi(Kartezjuszowi)orazXVIII-wiecznemuniemieckiemu
filozofowi,profesorowilogikiimetafizykiImmanuelowiKantowi.Naaktualnefilozoficznerozu-
mieniedyskursujako„ruchumyśliprzechodzącejodjednegotwierdzeniadoinnegowokreślonym
porządku”wpływwywarłtakżeG.W.Leibniz.
19Napodkreśleniezasługujefakt,żewłaśniewtakisposóbdefiniuje„dyskurs”J.Bralczyk
wSłowniku100tysięcypotrzebnychsłów(2005,146).
20Terminu„dyskurs”nieuwzględniawieleXX-wiecznychopracowańleksykograficznych
ocharakterzespecjalistycznym,nawettakich,któreomawiajązagadnieniazpograniczaróżnych
