Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
dYSKURSISTRATEGIAWEWSPÓŁCZESNYCHNAUKACHHUMANISTYCZNYCH
33
cjewszystkichczynnikówkomunikacji,jakodynamicznyaktkreowaniaiinter-
pretowaniaznaczeńwkontekście.
Obydwieperspektywybadawcze,mającezasadniczywpływnalingwistykę
tekstu,wpłynęłytakżenalingwistykędyskursu.Zmianaorientacjiztekstowejna
dyskursywnąwpolskichbadaniachmiałamiejscewlatach90.38Różnicęmiędzy
obuorientacjamimożnazwięźleprzedstawićwnastępującysposób(za:S.Gajda
2005,13):
Tabela2.TekstidyskurswujęciuS.Gajdy
Tekst–obiektniezależnyodsytuacji
Wytwóralgorytmicznychoperacji
Złożonahierarchiczno-linearnacałość
Realizacjanormatywnegowzorca
Twórdającysięanalizować
Poddajesiędziałaniomklasyfikacyjno-
-typologizującym
tekstowa
Orientacja
Dyskurs–konstruktosadzonywsytuacji
Kreacyjneukształtowanie
Konstruktrozciągływczasie
Wypowiedźniepowtarzalna
Wymykaniesięproceduromanalitycznym
Trudnydojednoznacznejkategoryzacji
dyskursowa
Pierwszaorientacjajakoprzedmiotbadańpodejmujewewnętrznefunkcjono-
wanietekstuipodkreślajegoautonomię(cechypowtarzalne,reprodukowane).
Zkoleidruga–widziwdyskursieosadzonewrealnymkontekście(językowym,
atakżespołecznym)wydarzeniekomunikacyjne.Wtymujęciukładziesięnacisk
naprocesualność(wprzeciwieństwiedostatycznościirezultatywnościtekstu)oraz
wielowymiaroweuwarunkowaniakontekstowe(wymiarjęzykowy,poznawczyiin-
terakcyjny).Wteoriachdyskursupodkreślasiękontekstowycharakterwypowiedzi
38Ewolucjakoncepcjitekstuwyczerpującoprzedstawionajestm.in.wpracach:A.Duszak(1998),
U.Żydek-Bednarczuk(2005).Wartowspomniećoistnieniupragmatycznegoilingwistycznegospojrze-
nianatekst.Dominacjaaspektupragmatycznegowlingwistycesprawiła,żepojęcietekstu–jakdowodzi
J.Mazur(1990,72)–„musibyćrozpatrywanewrelacjidocałegokompleksuczynnikówskładających
sięnaproceskomunikacjijęzykowej”,awięczarównoczynnikówwewnętrznych,jakizewnętrznych,
związanychzuczestnikamiaktukomunikacjiiwszystkimielementamisytuacjikomunikacyjnej.Lin-
gwistycznąkoncepcjętekstuzaproponowałJ.Bartmiński(1998,17),uznając,iżtekstto„ponadzdanio-
wajednostkajęzykowa,makroznak,mającyokreślonenacechowaniegatunkoweistylowe(kwalifikator
tekstu),poddającysięcałościowejinterpretacjisemantycznejikomunikatywnej,wykazującyintegral-
nośćstrukturalnąorazspójnośćsemantycznąipodlegającywewnętrznemupodziałowisemantycznemu,
awprzypadkutekstówdłuższych–takżelogicznemuikompozycyjnemu”.
