Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.POSZUKIWANIEPODMIOTÓWEMANCYPACYJNYCHWNAUKACHSPOŁECZNYCH
nichprzyczynyspołecznebędąprzeważnieiwcorazwiększejmierze
powodowaćzamierzoneprzeznichskutki.Jesttoskokludzkościzkró-
lestwakoniecznościwkrólestwowolności16.
Przejściedo„królestwawolności”tozdemaskowanieukrytych
wmechanizmachspołecznychsiłinieuświadomionychdeterminacji,
acozatymidzieuczynienieotaczającejrzeczywistościbardziejzrozu-
miałą,bardziej„ludzką”,bardziejplanowąiwtymsensiebędącąwyni-
kiembardziejwolnychwyborówczłowieka.
Większąmożliwośćludzkichwyborówmazapewnićzjednejstrony
opanowanieiuczynieniebardziejprzewidywalnymisiłprzyrody,azdru-
giejuwolnieniejednostkiicałegospołeczeństwaodpresjistworzonych
przezsamychludzi–nieracjonalnejekonomii,bezdusznychsyste-
mówspołecznych,nierozumnegosposobuprodukcji.Markswswoich
wizjachiopisiewarunkówemancypacjispołecznejszedłdalej–opano-
waniechaosuwżyciuspołecznymipoddanieprocesuprodukcjiracjo-
nalnejkontrolimiałobyćniecelemsamymwsobie,leczwarunkiem
pełnejsamorealizacji.Pełnawolnośćczłowiekajestbowiemmożliwa
poprzezwyciężeniukoniecznościzewnętrznych.Kiedyznikapraca
(koniecznadowyjściaznędzyizaspokojeniapotrzebjednostki),wtedy
dopieropojawiająsięmożliwościpełnegorozwojupotencjałuludzkiego
tkwiącegowgatunkowejistocieczłowieka.
JaktwierdziAndrzejWalicki:„Prometejskawizjaczłowiekajako
twórcykazałamuwierzyć,żeuspołecznienieśrodkówprodukcjizaowo-
cujepojawieniemsięwskalimasowejnowego,wyższegorodzajuistot
ludzkich,zasadniczoróżnychodzdegradowanych,egoistycznychjed-
nostekokresukapitalistycznejdehumanizacji”17.
Częstomówisię,żemłodzieńczawizjaMarksastraciłaswójopty-
mizmwpóźniejszymokresiejegożycia–np.wczasiepisaniaKapitału.
Wydajesię,żejednakrównieżwtedyMarkspozostałwiernywizjispo-
łeczeństwa,które„właśnieumożliwiamirobieniedziśtego,ajutro
owego”.TakjakwIdeologiiniemieckiejkrytykowałpodziałpracy,tak
16F.Engels,„Anty-Dühring”,w:K.Marks,F.Engels,Dzieła.T.20,przeł.P.Hoff-
man,T.Zabłudowski,KsiążkaiWiedza,Warszawa1972,s.315–316.
28
17A.Walicki,op.cit.,s.91.
