Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
FranciszekCzech
kulturoznawczymi,poruszającewątkispołecznegokontekstuteoriispi-
skowych.Takiukładnietylkoumożliwiaśledzenierozwojurefleksjinad
teoriamispiskowymi,alerównieżpozwaladostrzec,jakwbadaniachnad
tymzjawiskiemprzenosiłsiępunktciężkościzhistoriiiwyjaśnieńpsycho-
logizującychpoprzezfilozoficznąkrytykęwcześniejszychstanowiskku
perspektywiekulturowejiinterpretacjompodkreślającymrolęczynników
społecznych.
Myślę,żeukładtekstówpozwalanaodczytaniaprzywołującenamyśl
GręwklasyJulioCortazara.Możnazapoznawaćsięzewszystkimiarty-
kułamipokolei-cowcaleniejestzasadąwrozmaitychpracachzbioro-
wychzzakresunaukspołecznych-śledzącpowolnąewolucjęrozumienia
tego,czymsąteoriespiskowe.Alezebranetutekstymożnaczytaćrównież
wzupełnieinnychporządkach.Niemówiącjużomożliwościczytaniaod
ostatniegorozdziałuicofaniasięwczasie,możnarównieżprzeskakiwać
międzytekstaminaróżnesposoby,tak,abylekturawciążstanowiłalogicz-
nącałość.NaprzykładodklasycznegoesejuHofstadteramożnaprzejśćod
razudobodajnajpełniejszegoujęcianowegorozumieniazjawiskazapro-
ponowanegoprzezPeteraKnightawprzytoczonejtuwefragmencieksiąż-
ceConspiracyCulture,która,mierzącliczbąodwołańikomentarzy,sama
zyskałastatuswspółczesnejklasyki.Możnateżzderzyćradykalnieróżne
ujęciaspołecznychkonsekwencjimyśleniaprzezpryzmatteoriispisko-
wych,czytającposobietekstyMoscoviciegoorazBratichaiporównując
jezpróbamiwypracowaniabardziejkoncyliacyjnychstanowisk,takichjak
teprezentowaneprzezRäikkęorazFenstera.
Siłąrzeczywybórtekstówukazującyprzemianywujmowaniujakie-
gośzjawiskaniemożebyćcałkowiciespójny,niemożeteżproponować
jednejobowiązującejwizjiomawianegozjawiska.Ostatecznewnioskinie
sąwyłożoneexplicite,nawetjeślikierunekprzemianwmyśleniuoteoriach
spiskowychmożnazłatwościąodczytać.Mamjednaknadzieję,żeanaliza
pojawiającychsięwtekstachróżnorodnychargumentówpozwoliczytelni-
kowiwyrobićsobiewłasnestanowisko.Jestemprzekonany,żebogactwo
niejednokrotniesprzecznychujęćstanowisiłęzaproponowanegowyboru.
Zresztąsamymautorom,przynajmniejniektórymznich,czasamichodzi
nietyleosformułowanieniepodważalnejwykładniomawianegozjawi-
ska,aleostawianiepytańorazprowokowaniedorefleksjiinowegoujęcia
problemu.Wtakichsytuacjachniewziętepoduwagępotencjalnieważne
okolicznościinazbytszybkoformułowanewnioskirekompensowanesą
przezinneatuty-oryginalnepomysływykraczającepozadawneschema-
ty.Myślę,żedoautorówstosującychtęprowokacyjnączasamistrategię
