Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
AlbertMiściorak
Fot.1.Spontaniczniewyrosłerośliny(zarazemwrosłeniemalorganiczniewmaterięnagrobkową)
mówiąnamoprzedwojennymipowojennymzapomnieniuiwyparciużydowskiejhistorii,którena-
stąpiłoprzedwojnąipowojnie.SąwięctakżepośrednimznakiemHolocaustu:wskutekdeportacji
iwymordowaniaberlińskichŻydówniebyłokomupielęgnowaćtegomiejsca.Cmentarzżydowski
wBerlinie-Weißensee(fot.AlbertMiściorak/AleksandraGomuła,2014)
stosowanopóźniej.Roślinytworzązatemokreślonenwyspy”czasowecmentarza,
układającchronologięjegodziejów14.
Alecozroślinamindzikimi”,wyrosłyminacmentarzuspontanicznie,jak
np.mechczyporostyobrastającenagrobki?Wprzeciwieństwiedojesionów
czycybulicyichracjabytuniebyłaokreślonarolą,jakąprzypisałimczłowiek.
Zpunktuwidzeniatwórcówiużytkownikówcmentarzasązbędne,mogłobyich
niebyć.Więcej1sąwrogie,gdyżzagrażająmaterialnemuisymbolicznemutrwa-
niucmentarza.Alewłaśnietaniezależnośćinzbędność”,jaksięokazuje,czyni
jezarazemszczególniewartościowymi.
Najbardziejoczywistawydajesięwartośćdawnościiautentyzmu15.Zarówno
pierwotnamaterianagrobków,jakimech,któryjeobrósł,oddziałujebezpośred-
nionanaszezmysłyiwyobraźnię,dającnamnaoczne(czycielesne)poczucie
14
I.kowarik,MllippE,llklfischEr:DasökologischeErbeś,s.46.
15
Ibidem,s.47.
