Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
LucjanWroński:Pamięćopoczątkachustanowieniaładupolitycznego…
15
żowaniajestrozmycieznaczeniatychżepraw.Dotyczytoszczególnieprawa
własności.Wzrostfiskalizmupaństwaprzejawiającysięwistnieniurozlicznych
podatkówbezpośrednichipośrednich,pozostawiadodyspozycjijednostekpro-
centowocorazmniejśrodków.Poddanitakiejpauperyzacjiobywatelewykazują
sięmniejsząinicjatywąwsferzegospodarczej,ichaktywnośćkoncentrujesię
nakonsumpcji.Wdłuższejperspektywieczasowejobywatelebędąoczekiwali
odpaństwapoprawyswychwarunkówżyciowych,uważającwłasnywysiłek
itrudzanieznaczący,jeślichodziotreśćregułrządzącychżyciemspołecznym.
Państwouznajesięzagłównypodmiotzobowiązanywrealizacjiprawczłowie-
kaiokreślaniuzasaddystrybucjidochodunarodowego.Trudnobyłobypamię-
taćpoczątektegorodzajuspołecznegoładu,żadnebowiemspektakularnefakty
nieznaczyłyjegoustanawianiaaninietowarzyszyłymu.Ponadtotenpowolny
proces,któryprowadzidoograniczeniaautonomiimoralnejobywateli,chociaż
powinienichzawstydzaćwzależnościodstopniaodpowiedzialnościkażdego
zajegourzeczywistnienie,nierazprzedstawianyjestjakorezultatdziałaniasił
postępu.
Najłatwiejszysposóbnauzyskanieposłuszeństwapoddanychbądźobywa-
telizapewniaprawowitośćwładzypołączonazesprawnościąrządzeniarozu-
mianąjakozapewnieniekorzyścipodlegającymwładzy,anietylkorządzącym.
Zarównozachowanie,jakiutratazaufaniaprzezsprawującychwładzęzależyod
opiniirządzonych.Taostatniaodnosisiędopewnychfaktówzprzeszłościoraz
tychaktualnychzdarzeń,któreuznajesięzawynikdziałańwładzy.Donichod-
nosząsięsądywartościująceformułowaneprzeztych,którzypodlegająwładzy.
Jeśliprzeważapozytywnaocenawładzy,posłuszeństwostajefaktemspołecz-
nym,aodstępstwaodniegomającharakterwyjątkowy.Sąmożliweróżnesce-
nariusze,któreokreślająopinięrządzonych.Władzanadokreślonąspołecznoś-
ciąmożesięzacząćodpodbojubądźuzurpacji,jednakdziękiwidocznejtrosce
odobrowspólneprzejawianejprzezdzierżącychwładzę,zdobywastopniowo
przychylnośćpoddanych,gotowychnietylezapomniećonieprawowitympo-
chodzeniutychrządów,ilepragmatycznieoceniaćjenapodstawiewidocznych
skutków.Drogaoduzurpacjidonieudolnychrządówtobezwątpieniasposóbna
całkowitąutratęzaufaniaprzezrządzącychkończącąsięprzewrotem,buntem,
anawetrewolucją.
DavidHumeprzyjmowałtrzyzasadykażdegorządunielicznychnadwie-
lomaludźmi:tytułdosprawowaniawładzy,interespublicznyiprawowłasno-
ści.Oprócztychzasadnaopinięmająwpływ:korzyśćwłasna,strach,afekt11.
WXVIIiXVIIIwiekuwEuropieprzeważałyrządymonarchiczne,republiki
byłyczymśwyjątkowym.Rewolucjafrancuskawznacznymstopniuosłabiłaza-
korzenionewtradycjiuczucieszacunkudlawładzymonarszej.Jejowocewpeł-
niujawniłysiędopierowXXwieku,wktórymtryumfowałasuwerennośćludu
11
DiHUME:Opierwszychzasadachł,s.55.
