Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
Myślpolityczna
Obanawzajemsięwykluczają,wyrastajączodmiennychtradycji,pozostają
jednakżepodstawowymisposobamiokreślaniaprzynależnościnarodowejoraz
definiowanianarodujakowspólnotywkonkretnychkrajach,zwłaszczanaszego
kontynentu.
Wmyślpolityczno-prawnegoujęciapowstanianarodunaródrozpatrujesię
jakowspólnotęocharakterzepolityczno-prawnym,opartąprzedewszystkim
nawięzachobywatelskich,nawspólnejhistoriipaństwowejiporządkupraw‑
nym.KoncepcjatapowstaławczasachOświecenia,nafaliideisuwerenności
narodujakopodmiotu,któremuprzysługująrzeczywisteprawaiwładzawpań‑
stwie.Wyrastałaonazuniwersalistycznychiunifikacyjnychprzekonańwieku
światełiwiarywewspólnądrogęrozwojuwszystkichspołeczeństw.Oznacza‑
łaodchodzenieodkoncepcjiwspólnotyterytorialnej,niejakoprzypadkowej,
bospowodowanejurodzeniem,narzeczbardziejuświadomionejwspólnoty
obywatelskiej
2
,cowpraktyceuwidoczniłosięzwłaszczawokresieRewolucji
Francuskiej.Wiązałosięzzastępowaniemmonarchiiterytorialnej1obywa‑
telską(zamiastkrólaFrancjipojawiłsiękrólFrancuzów,potemnobywatelski”
cesarzFrancuzówwopozycjidonterytorialnych”cesarzyAustriiczyRosji).
WrewolucyjnejFrancjiwramachprocesównarodowotwórczychujawniły
sięsilnetendencjeunifikacyjnezmierzającedozatarciaregionalnychróżnic
międzyposzczególnymiczęściamikrajuiujednoliceniajęzyka,cowiązałosię
znarzucaniemfrancuszczyznywszystkimmieszkańcomkrajuiwypieraniem
innychjęzyków,świadczącychnierazobogatejspuściźniekulturowejnaro‑
dów,któresięnimiposługiwały(bretoński,prowansalskiitp.).Należytupod‑
kreślić,żewkoncepcjipolityczno-prawnejjęzykjesttraktowanyjakoswoiste
narzędzie1czynnikspajającyiunifikującynaród,alebynajmniejniejawisię
jakoobiektmistycznychuniesień,jaktosięstanieuniemieckichromantyków.
Innymisłowy,jestśrodkiem,sposobem,aniecelemiwartościąsamąwsobie.
Głównegosposobutworzenianowoczesnegonaroduupatrywaliówcześni
Francuziwscentralizowanejedukacjiiobywatelskiejarmii,couwidoczniłosię
zwłaszczawczasachjakobińskiejdykatury,apotemnapoleońskiegomilitary‑
zmu.Wrezultaciewytworzyłosięsilnezwiązanienarodowościzpaństwowoś‑
cią,przyczympaństwostawałosięgwarantemwięzówpolitycznych,acoza
tymidzie1samegoistnienianarodu.Odrębnakulturanarodowawykształciła
sięwtychpaństwachjakowynikoddziaływaniapolityczno-prawnejwspólno‑
ty.Koncepcjata,święcącaswojesukcesywdobieOświecenia,ugruntowała
sięwkrajachotrwałej,stabilnejpaństwowości,czyliwtzw.starychdemokra‑
cjach1Francji,Anglii,StanachZjednoczonychAmeryki.
Odmienneujęcienaroducechujewspólnotyopartenazasadzieetniczno-
-językowej.Koncepcjata,związanazprocesemswoistegonprzebudzenia
etnicznego”,maswojeźródławniemieckimromantyzmie,wjegodążeniudo
2
J.Szacki:Ojczyzna,naród,państwo.Warszawa1962,s.38142.
