Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
TomaszMatlęgiewicz:Wokółproblematykinarodu…
21
koncepcjinarodupolitycznego,obejmującegoogółszlachty,alebezgołoty.
Innymisłowy,zanaróduważałwspólnotęwłaścicieli.HugoKołłątajrów‑
nieżopowiadałsięzawprowadzeniemcenzusumajątkowegojakowarun‑
kuudziałuwżyciupolitycznympaństwa,alezarazemwedleprzykładu
Francji1narodembyłdlańogółmieszkańcówRzeczypospolitej.Dlatego
planowałmożliwiedalekąunifikacjękraju,przedewszystkimwaspek‑
ciejęzykowym,dążąc,bypolszczyznawyparłainnejęzyki,zwłaszcza
wsytuacjachoficjalnychiurzędowych.Realizacjajegokoncepcjiwiąza‑
łabysięnieuchronniezintensywnąpolonizacjąziemwschodnich,atakże
miastzasiedlonychprzecieżwdużejmierzeprzezludnośćetnicznieniepol‑
ską(Niemców,Żydów)iposługującąsięwłasnymjęzykiem.Zaswoistym
wariantemmodeluetniczno-językowego,uwypuklającymfilologicznyjego
aspekt,opowiadałsięFranciszekSalezyJezierski:nNaródjesttozgroma‑
dzenieludzimającychjedenjęzyk[…]”
10
Istotnymproblememdlaówczes‑
nychpublicystówiwogólepolskiejelitybyłaprzynależnośćnarodowaziem
utraconychwwynikupierwszegorozbioru.Utrzymywaniekonsekwentne
modelupolityczno-prawnegopociągnęłobyzasobązanegowanieichzwiąz‑
kówzRzecząpospolitą,nadalprzecieżistniejącąformalniejakoodrębne
państwo.Ponadtozauważmy,żeupadekpaństwapowinienautomatycznie
wiązaćsięzlikwidacjąnarodupolskiego.Expressisverbiswyraziłtopo
trzecimrozbiorzeSzczęsnyPotocki:nKażdyzprzeszłychPolakówojczyznę
sobiewybraćpowinien.JajużjestemRosjaninemnazawsze”
11
.Wszakże
związanietrwanianaroduzistnieniempaństwadawałonadziejęnaodtwo‑
rzeniegowprzyszłości,stądwPieśniLegionówPolskichweWłoszech
1nbędziemPolakami”.Inaczejmówiąc,obecniebyćnimiprzestaliśmy,
zmieniającsięwAustriaków,Rosjanitp.,boprzecieżniemanarodubez
państwa,alejednakonnadalistniejewpostacipotencjalnejiutajonej.Coza
tymidziemożliweodtworzenielubstworzeniepaństwananowopociągnie
zasobąnatychmiastowepojawieniesięinarodu.
PoglądyStanisławaStaszicawdobieSejmuCzteroletniegoskłaniałysię
raczejkukoncepcjipolityczno-prawnej.Wzwiązkuztymjużwpierwszych
słowachUwagnadżyciemJanaZamoyskiegopojawiasięsmutnakonstata‑
cja:nMojeciałodźwigaspokojnieniewolniczejarzmoPrusaka[…]liczba
Polakówzmniejszyłasię”
12
,jakożeojczystemiastoStaszica,Piła,przeszło
popierwszymrozbiorzepodwładzęBerlina.Narodembyładlańwspólno‑
taludziobdarzonychprawamipolitycznymi,uczestniczącychwewładzy,
przedewszystkimwprocesietworzeniaprawa:n[…]tylkonaródsamdla
10
Ibidem,s.51.
11
ListdoSewerynaRzewuskiego.W:A.Witkowska,R.Przybylski:Romantyzm.
Warszawa1997,s.71.
12
S.Staszic:UwaginadżyciemJanaZamoyskiego.W:Idem:Pismafilozoficzne
ispołeczne.T.1.Warszawa1954,s.9,46.
