Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Myślpolityczna
teoriinauwagęzaługująm.in.:koncepcjakulturowa,wmyśliktórejczłon‑
kowiedanegonaroduuczestnicząwjednejkulturze,orazkoncepcjawolun‑
tarystycznastanowiącaotym,żeprzynależnośćdodanegonarodutoakt
świadomegowyboru
5
,awięctaka,wedługktórejnaródrozpatrujesięjako
twórcałkowiciesubiektywny,niezależnyodrealnieistniejącychczynników
obiektywnych.Zauważmy,żewtensposóbbycieczłonkiemdanegonarodu
zostajejużsprowadzonenieledwiedokaprysujednostki.Oczywiście,nie‑
trudnouznaćtakierozumienieproblemuzaabsurd,jednakwzmieniającym
sięobecnieświecie,gdycorazwiększaliczbaosóbmaobywatelstwokilku
państwlubrodzisięwmałżeństwachmieszanych,tradycyjnekoncepcje
naroduniedająjużjednoznacznejodpowiedzinapytanieoprzynależność
narodowąkonkretnejosoby.
PolskaiPolacyznaleźlisięwsytuacjinietypowej.Wokresie,gdykraje
Zachodu,takiejakFrancjaiAnglia,formowałynaswoichterytoriachnowo‑
czesnespołeczeństwa,aNiemcyzbliżałysiędomomentunetnicznegoprze‑
budzenia”,państwowośćpolskadobiegałakresu.RzeczpospolitaObojga
Narodów,pokrótkiejepocengorączkireformatorskiej”,uległarozbiorom
izniknęłazmapyEuropy.Innymisłowy,oilewogólebyłobytomożliwe,nie
zdążyławpełniwykorzystaćwprocesienarodowotwórczymswojegopań‑
stwowegopotencjałunawzórprzyszłychzachodnichdemokracji.Rzeczpo‑
spolitabyłajednakowożpaństwemwieloetnicznymiwielokulturowym,więc
właściwymmodelemnaroduwydawałasięwspólnotapolityczno-prawna.
Podwielomawzględamizbliżałasiędońkoncepcjanaroduszlacheckiego
iideologiasarmackałączącawzałożeniuwszystkichprzedstawicielirządzą‑
cegostanu.Jejpowszechnośćiotwartośćznaczącoosłabiłtryumfkontrre‑
formacji,postawiwszyzprzyczynreligijnychznaczącączęśćspołeczeństwa
pozagłównymnurtemżyciapolitycznego
6
.Mimotopolskaszlachta,nie‑
zwyklelicznajaknawarunkieuropejskie(ok.8%110%ogólumieszkańców
kraju),miałapodstawy,byuważaćsięzanaród,awłaściwiezazbiorowego
suwerenaRzeczypospolitej.Natymgrunciemógłbysięzapewnewykształcić
nowoczesnynaród,wktórymsłowonPolak”określałobyczłonkawspólno‑
typolityczno-prawnej,anieetnicznej.Wtymkierunkuzmierzałaówczesna
terminologia,wktórejoznaczałoonopoprostuszlachcicajakoosobęmającą
prawapolityczne,członkanarodu1stądpojęciatypungenteRuthenus,natio‑
nePolonus”,czylizpochodzeniaRusin,alenarodowościpolskiej.Nazwa
państwa1RzeczpospolitaObojgaNarodów1wskazywałanaistnienie
dwóchnarodów,będącychzarazemnośnikamisuwerenności.Wsiedemna‑
5
Ibidem,s.82183.
6
nNadaniesarmatyzmowicharakteruwojująco-katolickiegopozbawiłotęideologię
funkcjiintegrującejiznacznieutrudniłorozszerzaniebazyspołecznej»narodupolitycznego«
wwieloetnicznejiwielowyznaniowejRzeczypospolitej”.A.Walicki:Ideanaroduwpol-
skiejmyślioświeceniowej…,s.23.
