Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
TomaszMatlęgiewicz:Wokółproblematykinarodu…
17
odkrycianźródełnarodu”ijegopierwotnejwspólnoty.Inspiracjimożnabysię
doszukiwaćwpracachJ.G.HerderaiJ.Fichtego,wswoistymmistycyzmie
wstosunkudojęzykanarodowego
3
,którystawałsięwyrazemniepowtarzal‑
ności,indywidualnościdanegonarodu.Odrzucenieoświeceniowegouniwer-
salizmuwiązałosięzezwiększonymzainteresowaniemwłasnąprzeszłoś‑
ciąiposzukiwaniemcechróżniącychdanąspołecznośćodinnych.Niemcy,
zamieszkującyrozdrobnionąpolitycznieRzeszę,mogliwtensposóbudzie‑
lićsobietwierdzącejodpowiedzinapytanie:nCzymyjesteśmynarodem?”
Wtymujęciuindywidualnakulturanarodowakształtowałasięwprocesie
odwoływaniasiędomitycznejprepolitycznejkulturyludowej,nnieskażonej”
obcymi,kosmopolitycznymiwpływami.Koncepcjaetniczno-językowaupo‑
wszechniłasięwzwiązkuzdziewiętnastowiecznąmodąnaludowośćinasi‑
leniemsiętendencjinacjonlistycznych.SzczytosiągnęłajużwXXwieku,
zwłaszczawśródmłodychkrajów,powstałychpoIwojnieświatowejświa‑
towejwEuropieŚrodkowo-Wschodniej.Rozpadwielonarodowościowych
imperiów,zwłaszczaAustro-Węgier,ogromniewzmocniłtakowerozumie‑
nienaroduwnaszejczęśćkontynentuiwrezultacienowopowstałepaństwa
określałyswojąnarodowośćwłaśniezperspektywyetniczno-językowej.
Interesującymwariantemrozumienianarodu,sytuującymsięnieja‑
koponadtąklasycznąparą,byłobecnywdziewietnastowiecznejnauce
podziałnarodównanhistoryczne”,czylimająceswojetradycjepaństwowe
iwykształcone,świadomepolitycznieelity,oraznniehistoryczne”1pozba‑
wionetakowychatrybutów.Teostatniebyłytraktowanejakoswojegorodzaju
narodypotencjalne,znajdującesięjeszczeprzedfaząnrozbudzenia”.Można
zauważyć,żenarodynhistoryczne”zbliżająsięniecodopubliczno-prawnych,
anniehistoryczne”1doetniczno-językowych,awięctych,któredopiero
uświadamiająsobiewłasnąodrębność.
Pozaklasycznymdualizmemumiejscowionesąwspółczesneujęciaprob‑
lematykinarodu.Szczególnąuwagęzwracateoriagłoszącaswoistenodwró‑
cenie”procesównarodowotwórczych.Głosiona,żetonienarodygenerują
nacjonalizm,alenaodwrót1tonacjonalizmiwymyślonanajegogrun‑
ciekoncepcjatworząwrezultaciewspólnotęnarodową.Wefekcieodręb‑
nakulturanarodowajesttworemwcałościwykoncypowanym,niezwiąza‑
nymanizhistoriąpolityczną,anizfolkloremdanegonarodu,asamnaród
przypominaraczejideęgrupynacjonalistycznychentuzjastów,którymudało
sięzaszczepićswojeideewiększejgrupieludzi
4
.Zinnychwspółczesnych
3
DlaHerderajęzykbyłnietylkoodbiciemcharakterudanegonarodu,aleteżczyn‑
nikiemkształtującymjegokulturę.J.Tuczyński:HerderiherderyzmwPolsce.Gdańsk
1999,s.33.
4
Poglądytakiegłosim.in.E.Gellner.Jegozdaniem,definiowanienarodujestmożliwe
tylkowstrukturzepojęćtypowychdlaepokinacjonalizmów.E.Gellner:Narodyinacjo-
nalizm.Warszawa2009,s.1411147.
2Studia…
