Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
6
MARCINKULA
kurealizacjispecyficznegoprojektunarodowego.Tymzagadnieniemzajmęsię
wniniejszymartykule.Wybiorękilkaprzykładówprzenosin.Zpewnościąmożna
byznaleźćichwięcej,choćbytylkownowszejinajnowszejhistorii.Wyliczenie
wszystkichjestwszakżeniemożliwezarównozpowodupraktycznejniemożności
prześledzeniacałychdziejów,jakizpowodudyskusyjnościterminów„państwo”
i„stolica”wróżnychokresachiokolicznościach.Sprawaprzedstawiasięszcze-
gólnieskomplikowaniewwypadkupowstawaniawiększychcałościpaństwowych,
równieżwwypadkułączeniasięlub(i)dzieleniapaństw–zaczymidzieustano-
wienienowychstolic,nieraztakżelikwidacjastołecznychfunkcjimiastwpierwje
spełniających.Trudnojednaktezjawiskaokreślićjakoprzeniesieniestolicy.
Samtermin„przeniesienie”niezawszejestteżjednoznaczny.Mogłatobyćnp.
nietylezmianamiejscastolicy,ilejedynieczasowaiwymożonaokolicznościa-
mizmianafunkcjimiast,przyzachowaniustołecznegocharakterustaregocen-
trumwmitologiinarodowej.Nadtowybiciesiękrajunaniepodległość,zwłaszcza
zzależnościkolonialnej,wiązałosięzfaktycznymprzeniesieniemstolicyzme-
tropoliidokolonii,cobyłowszakżezjawiskiemjeszczeinnegorodzaju.Niekaż-
dakoloniaznajdowałasięwtakwygodnejsytuacjijakBrazylia,gdziewładca
metropolii,uciekającprzedwojskamiNapoleona,przyjechałnaprzeciwnybrzeg
Atlantyku,abystamtądrządzićimperium.WkonsekwencjitychwydarzeńRio
deJaneirostałosięstolicąnietylkokolonii,lecztakże(napewienczas)całego
świataportugalskiego.
Pierwszoplanowymprzykłademrozpatrywanegozagadnieniabyłapróba–bo
taktochybatrzebaokreślić–przeniesieniastolicyzRzymudoKonstantynopola,
założonegoprzezKonstantynaw330r.n.e.OprócznazwyConstantinopolisfunk-
cjonowałanawetnazwaRomaNova.WrocznicęfundacjiKonstantynopolstałsię
oficjalniestolicąCesarstwaRzymskiego(Davies2004,s.240–245).Dlanaszych
rozważańniejesttojednaksprawatypowa,gdyżaniRzym,aniKonstantynopol
niebyłyjeszczestolicaminowoczesnegopaństwa.Inicjatywazaowocowałateż
nietyleprzeniesieniem,ilepowstaniemdwóchstolicobuodrębnychformacjicy-
wilizacyjnych.Byłatojednakowożinicjatywaofundamentalnychskutkachdla
europejskiej,awkonsekwencjitakżeświatowejcywilizacji.Jejskutkiodczuwa-
mydziśwpostacipodzieleniachrześcijaństwa(Europy)nawschodnieizachod-
nie.Granicamiędzynimi,choćniejestzarysowanaostro,stanowijednąztrwal-
szychgranicwdziejach.Polskamaszczęścieinieszczęścieleżećnapograniczu
obutychstrefcywilizacyjnych.
Referowanaprzeprowadzkamiałaszansemiećciągdalszy.Poupadku
Konstantynopola,zdobytegoprzezTurkóww1453r.,Moskwamiałastaćsię„trze-
cimRzymem”.Takoncepcjapojawiłasięnajpewniejw1472r.,gdywWatykanie
zaaranżowanoślubZoePaleolog,siostrzenicyostatniegocesarzaBizancjum,
zmoskiewskimksięciemIwanemIII–comiałouczynićzniegospadkobiercę
cesarstwabizantyjskiego(Davies2004,s.501;Walicki2010,s.388).Mianem
„trzeciegoRzymu”Moskwabywaokreślanadodziś,aleażtakiegowymiarusto-
łecznościwskalicywilizacyjnejnieuzyskała.Wjakimśwymiarzepochodnątego
