Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
POMiĘDZYANTYKLERYKALiZMEMAORTODOKSJĄ...
bowiem,żewnowoczesnymspołeczeństwie5religiamożeodgrywaćważnąrolę
inadodatekprzyczyniaćsiędodemokratyzacji,czyliprocesułączonegozmo-
dernizacją.WswojejksiążceCasanovaprzedstawiapięćstudiówprzypadków
wspierającychjegotezęoistotnymwpływiezinstytucjonalizowanychreligiina
budowanienowoczesnegoświata.PrzypadekPolskipodpewnymiwzględami
wyróżniałsięnatleinnych.Popierwsze,burzyłmitozsekularyzowanejEuro-
pie.Podrugie,pozwalałnapokazaniebezpośredniegowpływureligiinaproce-
sydemokratyzacji.NieprzypadkiemwięcCasanovabyłchętnieprzywoływany
wdebatachoznaczeniureligiiwnaszymkraju(np.Nosowski2005).Maso-
wareligijność,takrzadkawEuropie,wświetleteoriihiszpańskiegosocjologa
okazywałasiębyćjaknajbardziejdopasowanadonowoczesności6.Casanova
rozwiewałtymsamymobawyeurosceptykówwieszczących,żeintegracjazUE
orazotwarcienazachodniewartościpodkopierodzimewartościizachęcałdo
podjęciamisjirechrystianizacjizachodniejEuropy,dowodząc,żeDnowoczes-
na,religijnaPolskamogłabyzmusićzsekularyzowanychEuropejczykówdo
przemyśleniananowoswychświeckichzałożeń,atakżezdaćsobiesprawę,
żetonietylkoPolskanienadążazawspółczesnymitrendami,lecztoraczej
zsekularyzowanaEuropanienadążazaresztąświata”(Casanova2004:55)
ipokazać,żeDsurowyrozdział[religiiipaństwa-S.M.]niejestdlademokracji
niezbędny”(Casanova2009:113).
NiewszyscysocjologowiezgadzalisięzkoncepcjąDreligiipublicznej”Ca-
sanovy(zob.np.Köhrsen2012).Niemniejjednakniktniekwestionował,żena
tleinnycheuropejskichkrajówPolskawyróżniasiępodwzględemreligijności.
Zanalizpolskichsocjologówwyłaniałsięjednakobrazbardziejzniuansowany
(Borowik1996,2002;Borowik,Zdaniewicz1996;Mariański2004).Wksiąż-
ceReligijnośćspołeczeństwapolskiegowperspektywieeuropejskiej.Próbasyntezy
socjologicznejopublikowanejw2004roku,czyliwtymsamymczasie,kiedyto
CasanovazachęcałPolakówdorechrystianizacjiEuropy,JanuszMariański
rozważałróżnewariantyprzemianreligijnościwPolsceidostrzegałelementy
procesusekularyzacji.
Trzydzieścilat,któreminęłyodupadkukomunizmuirozpoczęciawiel-
kiegoeksperymentutransformacjimającejnacelugłębokąmodernizację
idemokratyzacjęspołeczeństwapolskiego,jestdobrąokazjądopostawienia
15
5
Kwestia,czyPRLbyłkrajemnowoczesnym,jestspornaizależyodprzyjętejperspektywy
(Zarycki2004).Jeślijednakmierzyćnowoczesnośćklasycznymiwskaźnikami,takimijak
urbanizacja,uprzemysłowienie,skolaryzacja,podziałpracy,toPRLbyłniewątpliwiepaństwem
nowoczesnym.
6
Trzebajednakzaznaczyć,żewostatnichlatachzmieniłosięrównieżrozumienienowoczesności,
którąprzestanoopisywaćjakohomogenicznyiteleologicznyproces,dostrzegającmożliwość
współistnieniaróżnorodnychnowoczesności(Knöbl2001).
STUDIASOCJOLOGICZNO-POLITYCZNE.SERIANOWA■NR2(11)/2019■ISSN0585-556X
