Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
UgarytiFenicja
szansęprzetrwać.ZnamykursywęfenickązostrakówzSydonuizEgiptu,zna-
pisównaamforachrozmaitegopochodzenia,zrachunkówzKition55,wreszcie
zdwóchpapirusówegipskich56.Tekstykursywnezazwyczajzapisywano,po-
dobniejakkaligraficzne,atramentemnapowierzchniachłatwoprzyjmujących
zapis,toteżwykazująonezmienny,indywidualnycharakterpismaodręcznego,
uproszczeniaizaokrąglonekształtyliter.Ztychpowodówtrudnonierazjeda-
tować.Pozatymrozpowszechnieniepismaalfabetycznego,któregomożnabyło
sięnauczyćznaczniełatwiejniżznakówhieroglificznychlubklinowych,powo-
dowało,żespotykamyczasemzapisywykonaneniewprawnąręką.
Wszystkietrzytypypismafenickiegomusiałyodegraćswojąrolęwroz-
powszechnieniualfabetufenickiego.Dlatego,chociażalfabetprotogreckibył
dośćjednolity,mimoróżnicszczegółowychorazistnieniadwóchtradycji(san
isigma)57,literykopiowaneprzezGrekówniemiaływyłączniecechmonu-
mentalnychlubkursywnych,aninienależałyzawszedotradycjikaligraficz-
nej.Wszystkietrzytypypismasłużyćmusiałyzawzórjednocześnie,comoże
częściowoobjaśnićniektórezakłócenia.Znaksigma,chociażpochodziodšin,
wziąłnazwęiwartośćodliterysamekzapewnedlatego,żeobróconyprzezGre-
kówo900,takjak’alef,przyjąłkształtzbliżonydokursywnegosamekwstar-
szychtekstacharamejskich.Podobnieliterasan,pochodzącaodkursywnego
sade,nosinazwęliteryzain,byćmożedlatego,żeprzypominakursywnyzain
obróconyo900.Tymczasemznakpochodzącyodmonumentalnegozainzyskał
nazwęzeta,cowywodzisięzsemickiegosade,asamekprzyjąłmianoxi(ksi),
tojestšin.Greckieliteryiōtaitaumająwpiśmiefenickimprototypykursywne.
Rozmaitośćznakówtrzechodmianpismafenickiegonieprzeszkodziła
wutworzeniudlapewnychjęzykówcałkiemnowychznaków,dlaktórychbrak
pierwowzorówfenickich,czytomonumentalnych,kursywnychczykaligraficz-
nych.TakbyłonaprzykładwAnatoliizeznakiemzwanymnstrzałą”owarto-
ścic,którywystępujejużwinskrypcjachstarofrygijskichwdrugiejpołowie
VIIIwiekuiprzeszedłdolidyjskiegowVwiekup.n.e.NaZachodzieetruski
znak8oznaczawmłodszychinskrypcjachbezdźwięcznef.Innesystemypisma,
jakkaryjskinaWschodzieipismaiberyjskienaZachodzie,świadcząoznacznie
większejniezależności.
SzukającprzyczynniebywałegosukcesualfabetycznegopismaSemitówpo-
wstałegowKanaanie,podkreślićtrzebaprzedewszystkim,żebyłoprostewuży-
ciu.RozpowszechnieniealfabetunaZachodziewynikazkontaktówhandlowych
FenicjaniAramejczykówzGrecjąiAnatolią,podczasgdynaWschodzie,ażpo
granicechińskie,alfabetszerzyłsiędziękiużywaniujęzykaaramejskiego(tzw.
nimperialnego”)wadministracjiperskiegoimperiumAchemenidów.
55CISI,86=TSSIIII,33.
56KAI50-51.
57L.H.JEFFERY,TheLocalScriptsofArchaicGreece,2wyd.,Oxford1990.
