Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
MikołajBierdiajew,Światopogl!dDostojewskiego
szem,najbardziejrosyjskimzewszystkichnaszychwielkichpisarzy,arównocze-
śniejestnajbardziejpowszechnyzewzględunaswojeznaczenieiswojeproblemy.
DostojewskizawszebyłczłowiekiemRosji.flZawszebyłemprawdziwymRosjani-
nemD-napisałosobiedoA.Majkowa8.TwórczośćDostojewskiegojestrosyjskim
słowemotym,codotyczywszystkichludzi.Właśniedlategozewszystkichpisarzy
rosyjskichDostojewskijestnajbardziejinteresującydlaczytelnikazachodnioeuro-
pejskiego,któryposzukujewjegotwórczościobjawienianatematsprawogólno-
ludzkichwkwestiachdręczącychczłowieka,atakżeposzukujeobjawienianate-
matzagadkowegoświatarosyjskiegoWschodu.ZrozumiećdokońcaDostojewskiego
-toznaczyzrozumiećcośbardzoistotnegowduszyrosyjskiej,oznaczazbliżenie
siędorozwiązaniatajemnicyRosji.Przecież,jakmówiinnyrosyjskigeniusz:
RozumemRosjiniepojmiesz,
Arszynemjejniewymierzysz9.
Dostojewskiodbijawszystkiesprzecznościducharosyjskiego,całąjegoantyno-
mię,dopuszczającąmożliwośćnajbardziejsprzecznychopiniinatematRosjiinarodu
rosyjskiego.NapodstawiedziełDostojewskiegomożnabadaćodrębnośćduszy
rosyjskiej.Rosjanie,gdynajbardziejwyrażająswoistecechyswegonarodusąapo-
kaliptykamilubnihilistami.Oznaczato,żeniemogąonitkwićwprzeciętnymżyciu
duchowym,wprzeciętnejkulturze,żeichduchjestukierunkowanykusprawom
ostatecznymigranicznym.Sątodwabieguny,pozytywnyinegatywny,wyraża-
jącetosamoukierunkowaniekusprawomostatecznym.Duszarosyjskagłęboko
różnisięodduszyniemieckiej-Niemcysąmistykamilubkrytykami,iodduszy
francuskiej-Francuzisądogmatykamilubsceptykami.Duszarosyjskaztrudem
tworzykulturęorazhistorycznądrogęnarodu.Narództakądusząraczejniemoże
byćszczęśliwywswojejhistorii.Apokaliptykainihilizmzprzeciwstawnych
końców-religijnegoiateistycznego-jednakowoodrzucająkulturęihistorięjako
przeciętnądrogę.Częstotrudnojestokreślić,dlaczegoRosjaninogłaszabuntprze-
ciwkokulturzeihistoriiorazodrzucawszystkiewartościjakonihilistalubapoka-
liptykorazzdążadowszystkorozwiązującegokońcahistorii.Wswoichnotatkach
Dostojewskizapisał:flłnihilizmdlategopojawiłsięwRosji,gdyżwszyscyRosja-
niesąnihilistamiD10.IDostojewskidogłębniebadanihilizmrosyjski.Antynomicz-
nabiegunowośćduszyrosyjskiejłączynihilizmzreligijnymdążeniemdokońca
świata,donowegoobjawienia,nowejziemiinowegonieba.Nihilizmrosyjskijest
skażonąapokaliptykąrosyjską.Tegotypunastrójduchowybardzoutrudniahisto-
8ApołłonMikołajewiczMajkow(1821-1897),poetarosyjski;mowaoliścieF.Dostojewskiego
doA.Majkowaz18I1856r.,[w:]F.M.Dostojewski,Połnojesobranijesoczynienijwtridcatitomach
[dalej:PSS],Leningrad1985,XXVIII,1,s.209.
9F.I.Tiutczew,RozumemRosjiniepojmiesz(1866).FiodorIwanowiczTiutczew(1803-1873),
poetarosyjski.
10F.M.Dostojewski,Izzapisnojtietradi1880-1881gg.Dniewnik1881g.,[w:]PSSXXVII,s.34.
