Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
MikołajBierdiajew,Światopogl!dDostojewskiego
wskrzeszającaiodradzająca.ŚwiatideiuDostojewskiegojestszczególnym,niezwykle
oryginalnymświatem,bardzoróżnymodświataideiPlatona2.IdeeDostojewskie-
goniesąpraobrazamibytu,niesąpierwotnymiistotami,niesąteż,oczywiście,
normami,asąlosembytu,pierwotnymienergiamiognistymi.Jednakniemniejniż
Platonuznawałondecydująceznaczenieidei.Wbrewmodziemodernistycznej,
skłonnejdonegowaniasamodzielnegoznaczeniaideiistawianiawwątpliwośćich
wartościwkażdympisarzu,Dostojewskiegoniemożnazrozumiećbezzagłębienia
sięwjegobogatyiswoistyświatidei.TwórczośćDostojewskiegojestautentyczną
ucztąmyśli.Ci,którzyodmawiająudziałuwtejuczcienatejpodstawie,żewswojej
sceptycznejrefleksjiwątpiąwwartośćwszelkiejmyśliiwszelkiejidei,skazująsię
nanudne,nędzneipełnegłoduistnienie.Dostojewskiodkrywanoweświaty.Światy
tesąwstaniegwałtownegoruchu.Przezteświatyiichruchmożnaodgadnąćlosy
człowieka.Jednakci,którzyograniczająsiędozainteresowańpsychologicznych,
doformalnejstronytwórczości-zamykająsobiedostępdotychświatówinigdy
niezrozumiejątego,coujawniasięwtwórczościDostojewskiego.Chcęwejść
wgłębięświataideiDostojewskiego,uchwycićjegoświatopogląd.Czymżejestświa-
topoglądpisarza?Jesttojegopostrzeganieświata,jegointuicyjneprzeniknięcie
wwewnętrznąistotęświata.Jesttowłaśnieto,coujawniasiętwórcynatematświata
iżycia.Dostojewskimiałswojewłasneintuicje,którechcęukazać.Światopogląd
Dostojewskiegoniebyłabstrakcyjnymsystememidei,tegotypusystemunienależy
poszukiwaćuartysty,raczejjestonwogóleniemożliwy.ŚwiatopoglądDostojew-
skiegojestjegogenialnąintuicjącodolosuczłowiekaiświata.Jesttointuicjaarty-
styczna,alenietylkoartystyczna,jesttotakżeideowa,poznawczaintuicjafilozoficz-
na,jesttognoza.Dostojewskibyłwpewnymsensiegnostykiem.Jegotwórczośćjest
wiedzą,naukąoduchu.ŚwiatopoglądDostojewskiegojestprzedewszystkimdyna-
micznyichcęgoodkryćwjegodynamizmie.Zpunktuwidzeniadynamikiwtwór-
czościDostojewskiegoniemażadnychsprzeczności.Dostojewskirealizujezasadę
coincidentiaoppositorum3.CzytającdziełaDostojewskiegokażdypowinienrozwinąć
swojąwiedzę.Właśnietęwiedzęchciałbymzrekonstruowaćwcałejjejpełni.
NatematDostojewskiegonapisanowiele.Wypowiedzianonajegotematwiele
opiniiinteresującychisłusznych.Jednakpomimotegodotychczasbrakujeintegral-
negopodejściadojegotwórczości.TwórczośćDostojewskiegopróbowanoanali-
zowaćzróżnychflpunktówwidzeniaD,stawianojąprzedsądemróżnychświato-
poglądów,rozpatrywanoróżnejejstrony,wzależnościodczegocośodkrywano
lubpomijano.DlajednychDostojewskijestprzedewszystkimobrońcąflponiżo-
nychiznieważonychD,dlainnychjestflokrutnymtalentemD,dlatrzecich-pro-
2Platon(ok.427-347),filozofgrecki.
3flZbieżnośćprzeciwieństwD(łacińskie).[Myślta-coincidentiaoppositorum-jestprastara(np.
agrafonzDrugiegoListudoKoryntianPseudo-KlemensaRzymskiego,agrafonListBarnaby),ale
zapłodniłjądopieroMikołajKuzańczykiwjegoujęciuprzetrwałaprzezwieki].
