Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.PojęcieobywatelaRzeczypospolitej
wXVIwieku
BymócwłaściwiezrozumiećpostawęKochanowskiegowstosunkudospraw
obywatelskich,rozpoznaćnależyfunkcjonująceówcześniepoglądy.Łatwobyłoby
popaśćwbłądanachronizmu,gdybyśmysłowom,będącymprzecieżdlapoetyjedy-
nymi(oczywiścieopróczczynów)narzędziamiwyrażaniaprzekonań,przypisywali
znaczeniawsposóbdowolny,wedługtegoconamsięwydaje,żeznaczyły.Przyjrzeć
sięnależyzarównojęzykowirenesansowejnobywatelskości”,jakipoglądomwyła-
niającymsięzzategojęzyka.
nPolskaszkoła”teoriipaństwa1ukształtowałasięwdużejmierzewzwiązkuzod-
nowieniemAkademiiKrakowskiej,skutkującymmiędzyinnymirozkwitemnauk
społecznych.WciąguXVwiekuiwpierwszejpołowieXVIstuleciapowstałowiele
dziełzwiązanychztymkręgiem.ByłytokomentarzedoPolitykiArystotelesa(dwa
anonimoweijedenPawłazWorczyna),kazaniaimowyprofesorów(Stanisławaze
Skarbimierza,ŁukaszazWielkiegoKoźmina),rozprawywokółkonfliktupolsko-krzy-
żackiego(PawłaWłodkowica,MaciejazRaciąża,MikołajaTempelfelda)oraztraktaty
polityczno-prawne(StanisławazDąbrówki,StanisławaZaborowskiego).
odmiennośćpolskiegoarystotelizmuXV-wiecznegowobecźródłapolegałana
odwróceniuhierarchiiważności.Ugreckiegofilozofanormyprawidłowegofunkcjo-
nowaniapaństwastałyponadzasadamiżyciaspołecznego,wPolscezaśpolitykabyła
naukąwłaśnieofunkcjonowaniuspołeczeństwa,niezaśometodachsprawowania
władzy.Civitasrozumianojakowspólnotęobywateli.
1Tezyskładającesięnatęteorięprzywołanezapodstawowymi,uznanymiwbadaniachhistoryków
ustaleniami,którezostałyujętewh.Litwin,Wposzukiwaniurodowodudemokracjiszlacheckiej.Polska
myślpolitycznawpiśmiennictwieXVipoczątkówXVIwieku,[w:]Międzymonarchiąademokracją.Studia
zdziejówPolskiX–XVIIIwieku,red.A.Sucheni-grabowska,M.Żaryn,Warszawa1994,s.13–53.
~17~
