Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wspólneideenaszychwczesnorenesansowychmyślicieli(wspierającesięprzede
wszystkimnagruncietomistycznegoarystotelizmuikanonistyki,wmniejszymstop-
niuaugustynizmu,aniemalwcale–nominalizmuikoncyliaryzmu)to:
upatrywaniegenezypaństwawumowiespołecznej,
koncepcjakrólajakowybrańcaobywateli(nwziętydokrólestwa”2zprzyczyn
pragmatycznych),
przekonanieosuwerennościprawawpaństwie(leges–ogółpraw,zwłaszczasta-
nowionychizwyczajowych,niepozostającychjednakwsprzecznościzboskimi
inaturalnymi),
podporządkowaniewładcyprawu,którestanowifrenumdlawładzy(podmio-
temwładzyjestspołeczność),
służebnośćpaństwawobecspołeczeństwaijegonwspólnegopożytku”3(przede
wszystkimdlazapewnieniaładuisprawiedliwości;przypojmowaniuwewnętrz-
nychzadańpaństwajakoważniejszychniżpotęgazbrojnaiekspansjazewnętrzna).
Przysięgękoronacyjnąrozumianojakoodnowienieumowyspołecznej,znakwyż-
szościspołecznościiprawanadwładcą.Wszelkimdecyzjomkrólastawianowymóg
zgodnościzprawempospolitym(iuscommune).Łamanieprawprzezmonarchęzwal-
niaćmiałopoddanychzposłuszeństwa,anawetzezwalaćnaopór.
MyślpolitycznaczasówKochanowskiego4niemalwcałościrespektowaławytwo-
rzoneprzezpoprzednikówkanonymyśleniaopaństwie.Niemusiałotowynikaćzbez-
pośredniejznajomościichdzieł(choćniektóreczytywano),trwałabowiemuformowa-
natradycjaprawno-polityczna.Przekonaniadotyczącepozycjikrólapodlegałyjednak
wciąguXVIwiekupewnymzmianomakcentów.odbyłosiętowczasieobfitującego
wważnewydarzenia,takiejakrokoszlwowski(1538),ruchegzekucyjny,uniapol-
sko-litewska,artykułyhenrykowskieidoświadczeniatrzechkolejnychelekcji(1573,
1575i1587).MonarchazroduJagiellonów,mimoiżzasiadałnatronieelekcyjnym,
otoczonybyłcharyzmatemgwarantowanymprzezsakralnośćkoronacji.Równolegle
najwyższymautorytetemcieszyłosięprawo,zapewniającekażdemustanowiramywol-
ności,określonejprzeznormyizwyczaje,atakżepoczucietrwałościizakorzenienia.
Rozumiano,żeprawakróla(naprzykładsądownictwo)sąjednocześniejegoobowiąz-
kami.Podkoniecstuleciacharyzmapozostałaprzysamejinstytucjimonarchii(nie-
konieczniewrównymstopniuobejmującosobękróla),aprerogatywywładcycoraz
bardziejujmowanowkategoriachpowinności.Nadrzędnymcelemtwórcówprawa,ze
względunacudzoziemcówzasiadającychnatroniepolskim,stałosięzagwarantowanie
trwałościijakościdziałaniaparlamentu.PodnoszonowięcpowagęSenatuiradykró-
2S.Zaborowski,Tractatusdenaturaiuriumetbonorumregisś,cyt.za:h.Litwin,dz.cyt.,s.29.
3StanisławzeSkarbimierza,Sermonessapientiales(II277;91),za:h.Litwin,dz.cyt.,s.19.
4Tezyskładającesięnatęteorięprzywołanezapodstawowymi,uznanymiwbadaniachhistorykówusta-
leniami,ujętymiwA.Sucheni-grabowska,Obowiązkiiprawakrólówpolskichwopiniachpisarzyepoki
Odrodzenia,[w:]Międzymonarchiąademokracjął,s.54–115.
~18~
