Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Encyklopediaiduchuniwersytetu
35
1914przygotowanoponad90tysięcyhaseł!).Redakcjeencyklopedii,gromadząc
uczonychzewszystkichzaborów,były,jaktrafniepiszeHalinaWięckowska,
Distnymiakademiaminaukowymi,zastępowałynieistniejącedefactoszkol-
nictwopolskie,rozbudzałyzainteresowanianaukowe,społeczneinarodowe”.
13
ObaencyklopedyczneprzedsięwzięciawychowankówSzkołyGłównejnietylko
realizowałyintelektualnytestamentuczelni,aletakebyłyswoistąformąjej
Dyciapoyciu”czymoeraczej–ukrytegoycianiewidzialnegouniwersytetu.
14
Encyklopedia,jakwiadomo,toprojektsystematyzacjiwiedzyludzkiejsil-
niezwiązanyzduchemOświecenia–choćsampomysłtakiegosumarycznego
zestawieniapojawiłsięoczywiściewEuropieprzedepokąDiderota.Aleto
właśniejegodziełowzbudziłowdobieOświeceniaszczególnenamiętności,sta-
jącsięodrazuprojektemocharakterzepolitycznym:
Walkaoencyklopediębyłajednymznajbardziejznamiennychiznaczącychepizodów
nietylkowosiemnastowiecznychdziejachFrancji,aleiwhistoriikulturyeuropej-
skiej.Przyciągałabowiembacznąuwagęwładcówidworóworazelityintelektualnej
ipolitycznejwcałejEuropie.
15
Autorzyencyklopediidokonywalibowiemnietylkozebrania,aletake
charakterystycznegoprzeformatowaniawiedzy,proponującjejwłasnąwykład-
nię,jaknatamteczasyrewolucyjną,boopartąnagruncieprawdracjonal-
nych,anieprawdyobjawionej.Przypominamteoczywistecechyinicjatywy
oświeceniowej,
ebyuświadomićfakt,
eencyklopediajakogatunekklasyfi-
kacjiirodzajdyskursunaukowegomazawszegłębokizwiązekzpodstawa-
miświatopoglądowymi,atakezlansowanąwizjąodbiorcyijegosposobem
interpretacjiświata.OczywiściewdrugiejpołowieXIXwiekubliszewzorce
dlapolskichautorówstanowiłyprzedewszystkimencyklopedieileksykony
BrockhausaiLarousse’a.FrancuskichencyklopedystówXVIIIwiekuwartotu
jednakprzypomniećtakewzwiązkuztym,ewkręguprofesorówiuczniów
SzkołyGłównejdziedzictwoOświeceniazajmowałoprzeciemiejsceszczegól-
ne.JakpiszeStanisławFita:
WarszawskauczelniabyłakontynuatorkąideiOświeceniawPolsce.Wtamtejbowiem
epoceupowszechniłsiępoglądoprzewodniejrolinaukiipracyuytecznejwyciu
narodów,wówczastezostałypołoonepodwalinypodrozwójnowoczesnejoświaty
ibadańnaukowych.[...]NawiązaniedotradycjiOświeceniaikrytycznystosunekdo
13
H.Więckowska,DziedzictwoKomisjiEdukacjiNarodowejwbibliotekarstwiepolskim
XIXwieku,DPrzeglądBiblioteczny”1974,z.3,s.245.
14
AktywnośćDencyklopedyczną”humanistycznejczęścitegośrodowiskapokazujechoć-
bySpisstudentówSzkołyGłównejWarszawskiej,którzybralilubbiorąudziałwruchupiśmien-
niczymnaukowymiliterackimorazwykazichprac,w:SzkołaGłównaWarszawska(1862–1869),
t.1:WydziałFilologiczno-Historyczny,Kraków1900,s.279–306.
15
J.Olkiewicz,odAdoZczylioencyklopediachiencyklopedystach,Warszawa1988,s.70.
