Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
SzkołaZgromadzeniaKupcówmiastaŁodzi(1898-1939)
10
PolskimidrugimpoWarszawiecentrumżyciaŻydów)orazstosunkowo
nielicznychRosjaniprzedstawicieliinnychnarodowości.
Odmiennośćgrupetnicznychmodyfikowałydodatkowopodziały
klasowe,wobrębiektórychkształtowałysięwzorykulturowe:burżu-
azji,skupiającejnaprzełomieXIXiXXw.4–7%ogółułodzian,zdo-
minacjąNiemcówiŻydów,najliczniejszejwKrólestwiePolskimklasy
robotniczej(65–70%ogółułodzian,zdominacjąludnościpolskiej),drob-
nomieszczaństwa(15–20%,zprzewagąŻydów)orazinteligencji(5–10%
lub2,3%wedługszacunkówS.Pytlasa)zróżnicowanejnarodowościo-
wo,podobniejakcałałódzkaspołeczność,alezmniejwięcejrówno-
miernymrozłożeniemproporcjimiędzyPolaków,Niemcówizpewną
przewagąŻydów20
GenezairozwójŁodzijakomiastaprzemysłowego,przemiany
wstrukturzespołecznej,narodowościowejiwyznaniowejzachodzące
wobrębiespołecznościłódzkiej,obokpolitykioświatowejcaratu,której
głównekierunkiprzedstawiępóźniej,przesądziłyocharakterzeszkol-
nictwawmieście.Konsekwencjążywiołowegorozwojudemograficznego
Łodzibyłyznacznezapóźnienianapoluoświaty.Brakopiekipaństwo-
wejisłabośćekonomicznawładzmiejskichdeterminowałyspołeczeń-
stwołódzkiedoprzejęciainicjatywy.Jednakinteligencja,znaturyswej
powołanadoorganizowaniażyciakulturalnegoioświatowego,zaczęła
byćaktywnadopieronaprzełomieXIXiXXw.3,podobniejakburżuazja.
Pionierzykapitalizmu,osadnicyprzybywającydoŁodzi,początkowonie
przejawialiszczególnychpotrzeboświatowychikulturalnych.Pochło-
nięcibylizdobywaniemmajątku.Dopierokolejnegeneracjeburżuazji,
awśródnichtzw.lodzermenschowie4,zaczęliinteresowaćsiękulturą
2S.Pytlas,StrukturaspołecznościłódzkiejwXIXiXXwieku(do1939r.),[w:]Rolanauczy-
cieliłódzkichwtworzeniudziedzictwakulturowegoŁodzi,red.S.Gala,Łódź1998,s.19;idem,
Rolaposzczególnychgrupnarodowościowychwrozwojugospodarczymmiasta,[w:]M.Koter,
M.Kulesza,W.Puś,S.Pytlas,Wpływwielonarodowegodziedzictwanawspółczesneobliczemia-
sta,Łódź2005,s.79;W.Puś,ZmianyliczebnościistrukturynarodowościowejludnościŁodzido
roku1939,[w:]ibidem,s.34.
3A.Barszczewska,Kulturaioświata.RodowódorazdrogikulturyioświatywŁodzi,[w:]
Łódź.Dziejemiasta…,s.480–486;K.Woźniak,ŻyciekulturalneioświatowewŁodziwXIX-XX
wieku(do1939r.),[w:]Rolanauczycieliłódzkich…,s.71.
4Swoistaponadnarodowakategoriaspołecznościłódzkiej,którawykształciłasięna
przełomieXIXiXXw.,odrzucającaświadomośćprzynależnościdokonkretnejnacjiitrak-
tującaŁódźjakoswojąwłaściwąojczyznę.P
.Samuś,Łódź-małaojczyznaPolaków-Niem-
ców-Żydów,[w:]Polacy-Niemcy-ŻydziwŁodziwXIX-XXwieku.Sąsiedzidalecyibliscy,
red.P
.Samuś,Łódź1997,s.121–127;zob.też.M.Łukowska,MitLodzermenschaarzeczy-
wistośćdawnejiwspółczesnejŁodzi,[w:]Materiałydoetnografimiasta,cz.III,red.A.Stwarz,
Żyrardów1994,s.39–51;L.Skawińska,Z.Skibiński,Rozmowyw„Tyglu”:Lodzermensch-
historiaimit,flTygielKultury”1998,nr3–4,s.33.
