Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
silnepolityczneuzasadnienie,bow1637r.wymarłamęskaliniaksiążęcegoro-
duGryfitów,zaśmocątraktatupokojowegozOsnabrückz1648r.ichniezawi-
słepaństwozostałoskreślonenazawszezmapyEuropy
,natomiastjegoteryto-
riumpodzielonemiędzySzwecjęiBrandenburgię.Istotnymczynnikiemtej
cezuryjestrównieżukształtowanawtrakciewojnyipierwszychlatachpojej
zakończeniuprzewagawładzyksiążęcejnadstanowąiwyznaczenieprzeznią
nowychzadańszkolnictwa,którefaktyczniebyłyselektywnąkontynuacjące-
lówprzedwojennych.Streszczałysięonewdziałaniachmającychnaceluwy-
chowaniespołeczeństwawdyscyplinie,naturalniewinteresiewładzypań-
stwowejisiłspołeczno-politycznych,naktórychsięopierała.Tengłówny
kierunekrozwojuszkolnictwazachowałaktualnośćdokońcaXVIIIw.ido-
pierowostatniejćwiercitegostuleciastałsięprzedmiotemdyskusjiwduchu
ideioświeceniowychzmierzającejdoposzerzeniajegofunkcjiiwzrostuefek-
tywnościspołecznej,cołączyłosięzpoluzowaniemjegodotychczasowegozro-
stuzKościołem.Rzeczwtym,żedziałaniaograniczałysięzasadniczododys-
put,wktórychoszkolnictwiewiejskimmówiłosięnakońcuinajczęściej
najmniej.Celeizadania,organizacja,treściimetodynauczaniaszkoływiejskiej
pozostałytesame,aleodprzełomuXVII-XVIIIw.państwobrandenbursko-
-pruskiedoszkolnictwawiejskiegoprzywiązywałocorazwięcejwagi,przezco
stałosięinicjatoremjegoożywienia,główniewswychdobrachziemskich.Siłą
napędowąrozwojusieciszkolnejnawsipozostawałoduchowieństwo.Pań-
stwoweapeledoszlacheckichimiejskichpatronówowiększezaangażowanie
narzeczszkolnictwadopołowyXVIIIw.byłyzregułymałoefektywne.
CeleizadaniaszkolnictwawiejskiegonaPomorzubrandenbursko-pruskim
odwojnytrzydziestoletniejnieuległypoważniejszymzmianomdopoczątku
XIXw.,chociażodpoczątkuXVIIIstuleciabyłycorazdokładniejokreślone
przezpaństwo,gdyżwieśstanowiłagłówneźródłokontrybucjinarzeczarmii
orazrezerwuarrekruta.Tedeterminanty
,aniewiedzaiwykształcenie,uważa-
neza„nieznośnąpedanterię”pruskiegooficeraiżołnierza,wyznaczałygłówne
kierunkirozwojuszkolnictwawiejskiegoabsolutnegopaństwapruskiegodo
wojnysiedmioletniej.WjejtrakciekrólpruskiFryderykIIprzekonałsięowyż-
szościiwiększejprzydatnościnapoluwalkiżołnierzaposiadającegochociażby
elementarnewiadomościootoczeniuiumiejętnościjegowykorzystanianiż
prostego,bezjakiejkolwiekwiedzy,rekruta.Dlategojuż12sierpnia1763r.wy-
dałgeneralnyregulaminszkolny
,będącyszczytowymosiągnięciempietyzmu,
którymiałzdynamizowaćszkolnictwowiejskie.Taksięniestało.Jegowdraża-
niewżycieprzypadłonalataodbudowydemograficznejigospodarczejPomo-
rza,któreutraciłowwojnieokoło10%ludności,zaśzniszczeniamaterialne
znacznieprzewyższałytenwskaźnik.Regulaminz1763r.przełomuwszkolnic-
13