Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
siebiewiększąuwagęiztegotowzględumiałowdużymstopniuokazjo-
nalnycharakter.Wówczaspowstałyjednaktrzywartościowemonografie:
HermannaWaterstraataoszkolnictwieelementarnymSzczecina
4
,Martina
Wehrmannaopoczątkachewangelickiegoszkolnictwamiejskiego
5
orazOtto
Plantiko
6
oszkolnictwiewświetleOrdynacjiKościelnejz1563r.
Publikacjomoszkolnictwiemiejskimodpoczątkuniedorównywałopiś-
miennictwooszkołachnawsi.Zaprekursorabadańnaukowychnadnimi
wKsięstwiePomorskimwXVI-XVIIw.uznaćnależyGottfriedavonBülowa,
któryw1880r.podjąłpierwsząpróbęjegozarysu,pogłębionąsiedemlatpóź-
niejcharakterystykąpodstawyźródłowejdodziejówszkolnictwawszerszych
ramachchronologicznych,wydająccenneopiniepastorówzcałegoPomorza
brandenbursko-pruskiegooszkołachwiejskichzlat1701-1703(9),któreuzupeł-
niłinnymidrobnymirelacjamioposzczególnychszkołach
7
.VonBülowutrzy-
mywał,żeszkolnictwowiejskiewKsięstwiePomorskimrozwinęłosiędopiero
pozaprowadzeniureformacji,aledokońcaXVIIw.szkoływiejskiebyłydo-
prawdynieliczne.JegopoglądobrakuszkółwiejskichnaPomorzuZachodnim
wczasachkatolickichnatrwałeprzeniknąłdohistoriografiipomorskiejpocza-
sywspółczesneorazzostałprzyjętyprzezbadaczyzajmującychsiętąproblema-
tykąwNiemczechiPrusach.HeinrichLewinwswejsyntezie„szkołyludowej”
wPrusachpisał,żeszkolnictwowczasachkatolickichwKsięstwiePomorskim
byłopodobnedotegowinnychkrajachpółnocnychNiemiec,ale:„Większość
szkółmiejskichiwszystkieszkoływiejskiezostałyzałożonedopieropozapro-
wadzeniureformacji”
8
.Winnymmiejscudodał,żedokońcaXVIw.szkołyna
Pomorzuwogóleniepowstały
,bokatechezyprowadzilipastorzyizakrystia-
nie
9
;GeorgVietzkezaśnapisał,żepierwsipowinnośćtęzrzucalinadrugich
10
.
1111111
4
H.Waterstraat,GeschichtedesElementarschulwesensinStettin.ErsterTeil1535-1730,Stettin1894.
5
M.Wehrmann,DieBegründungdesevangelischenSchulwesensinPommernbis1563,Beila-
gezurGeschichtederErziehungundUnterrichtsinPommern,H.7,Berlin1905.
6
O.Plantiko,DaspommerscheSchulwesenaufGrundderKirchenordnungvon1563,B.St.22:1919,
s.87-141.
7
G.v
.Bülow,BeiträgezurGeschichtedespommerschenSchulwesensim16.Jahrhundert.Mitur-
kundlichenBeilagen,B.St.30:1880,s.329-411;tenże,BeiträgezurGeschichtederpommerschen
Dorfschulen,,,EvangelischesMonatsblattfürdiedeutscheSchule”8:1887,s.225-251;tenże,
InventariendesS.JohannitenordensComthureiWildenbruchausdenJahren1547und1560,
B.St.29:1879,s.1-32;tenże,DieKirchenvisitationzuBastimJahre1561,B.St.32:1882.
8
H.Lewin,GeschichtederEntwicklungderpreußischeVolksschuleundderFörderungder
VolksbildungdurchdieHohenzollernnebstdenwichtigstenSchul-Ordnungen,Schul-Gesetzen,
ErlassenundVerfügungen,Leipzig1910,s.20.
9
Tamże,s.27.
10
G.Vietzke,AlteDorfschulen.LehrerinAnisbernowb.RetzinKr.Balgard,Monatsbl.29:1915,8,s.63.
15
