Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CzęśćI
Kształtowaniesięideiszlachectwa
KształtowaniesięideologiiszlacheckiejwRzeczypospolitejjakospójnegosys-
temupojęćzostałopoprzedzoneprzezzłożonyprocesemancypacjiszlachtyja-
kospecyficznejwarstwyludności,pierwotniecharakterystycznejtylkodlaKorony
Polskiej,apotemukształtowanejtakżenaLitwie.Początkitejgrupyspołecznej
sięgająwiekuXI,awięcreformwfunkcjonowaniupaństwa,wprowadzonychjesz-
czeprzezKazimierzaOdnowiciela,natomiastprzemianarycerstwazgrupyludzi
władającychziemiąwosobnystanspołecznyzaczęłasiędopierowwiekuXIV,
takżewefekcielosowychperypetiizwiązanychznastępstwemtronuwPolsce.1
Toznimiwiązałysięprzywileje,którewyodrębniałystanszlacheckijakojedno-
litągrupęspołeczną.ŚmierćJadwigiinowasytuacjaJagiełłynatroniepolskim,
anastępniepojawieniesiękrólewiczówzaowocowałykolejnymizdobyczamipo-
litycznymiszlachty.2DalszyrozwójprzywilejównastąpiłwczasachKazimierza
Jagiellończyka.Dokońcauprawnieniapolityczneszlachtywpodstawowymzrębie
ukształtowałysięwroku1505wrazzkonstytucjąNihilnovi.3Dałaonapoczą-
tekrzeczywistemuistałemuwpływowistanuszlacheckiegonapolitykępaństwa,
choćzamomentprzełomowyuznajesięteżstatutynieszawskie.4Następneprzy-
wilejeiuprawnienia,któreszlachtasobiezapewniała,miałyjużcharakterdrugo-
rzędnyipochodnywobecpodstawowych,pośródktórychnamiejscupierwszym
należyniewątpliwieumieścićkamieńwęgielnydemokracjiszlacheckiej–przywi-
lejneminemcaptivabimus.JakpiszeJ.Urwanowicz,przyznanieszlachciepoprzez
teprzywilejeDstatusuwarstwywprawdziejeszczeniewspółrządzącej,alewpew-
nymsensiewpływającejjużnarządy,wprowadziłopojęciewolnościjakokategorię
1Zob.J.Maciszewski,Szlachtapolska...,s.41in.;A.Wyczański,Szlachtapolska,Warszawa2001,
s.13in.
2J.Maciszewski,Szlachtapolska...,s.61.
3Zob.AlexandriRegisDecretaincomitisradomiense.A.1505,[w:]Voluminalegum.Przedrukzbioru
prawstaraniemks.ks.PijarówwWarszawie,odroku1732doroku1782wydanego,Petersburg1859,
s.137.
4Zob.J.Bardach,Początkisejmu,[w:]Historiasejmupolskiego,red.J.Michalski,t.1,Warszawa
1984,s.32–34;s.55–58.
