Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Kształtowaniesięideiszlachectwa
13
tającyipiszący,mówiącyisłuchającystykalisięzewzniosłymprzedmiotemide-
ologii.25Exdefinitione,mówiącipiszącoszlachectwie,autorwypowiedzimówił
opojęciunadzwyczajnym,należącymdosferysublime.Wypowiadałsięnatema-
tynależącedoszerokopojętejetykiżyciaspołecznego,dążącdoustalanianorm,
bardzoczęstoapriorycznych,któretożycieregulowały.Niebędęwracaćdotej
kwestiijakodooczywistej,czytającjednakmojąrelacjęzpojmowaniaszlachec-
twawkulturzedawnej,należyotympodstawowymczynnikupamiętać.
TeoretycyipolemiściXVIwieku.
Szlachectwojakoteoriaobywatelstwa
AndrzejFryczModrzewskiiJakubPrzyłuski
Abywyjaśnićistotęszlachectwa,wpoczątkachrozwojudyskursuonimod-
woływanosiędoczynnikówhistorycznychiniebrakbyłowówczasjeszczeta-
kich,którzyskłonnibyliwywodzićszlachtęzszeregówchłopstwa.Stopniowota-
kapostawazanikała,ajejmiejscezaczęłyzajmowaćnowewyjaśnienia,wpewnej
przynajmniejmierze–comożewydawaćsięparadoksalne–bazującenahuma-
nistycznejrecepcjidorobkustarożytnego,przedewszystkimPolitykiArystotelesa
orazPaństwaPlatona,byćmożetakżeinnychtekstów.26Jaksięzdaje,zabliższe
opisywanejrzeczywistościspołecznejuznanorozwiązaniapochodzącezArystote-
lesowejPolityki,międzyinnymizewzględunamiejsceirolę,jakąwniejprzy-
stość,mitstwarzaokreślonerygoryintelektualne,sprawia,żejestonaprzezwszystkichrozumiana
wtensamsposób.Tymsamymumożliwiasterowaniewyobraźniązbiorowości,skutecznąintegrację
wsferzemotywacji,awięcostateczneprogramowanielojalności.Mitnietylkolegitymizujeautorytet
polityczny[...].Tworzyrównieżinfrastrukturęsystemuwładzy,inspirującpoczuciebezalternatywno-
ściistniejącegoporządku”,zob.Filipowicz,Mitispektaklwładzy,Warszawa1988,s.14.Tensposób
myśleniaopojęciuniedokońcazostałprzyswojonyprzezzwolennikówteoriiszlachectwazcnoty,
rozumianejjakoobywatelstwo,którympoświęcampierwszączęśćksiążki.Tesamefunkcjemitowipo-
litycznemuprzypisujeE.Cassirer,pisząc,żewobrębiemituDsłowaużywanedotychczaswznaczeniu
semantycznymnieopisująjużrzeczyanirelacjimiędzynimi,leczsąużywane,abyoddziaływaćna
realnezjawiskaipanowaćwtymprzypadkunadsiłamispołecznymi”(zaT.Biernat,Mitpolityczny,
Warszawa1989,s.51–60).
25TytułksiążkiS.Žižka,Wzniosłyprzedmiotideologii,Warszawa2006.
26OrecepcjimyśliArystotelesowskiejiPlatońskiejwEuropiewczesnonowożytnej,wtymwodnie-
sieniudoRzeczypospolitej,zob.J.Ekes,Natura–wolność–władza.Studiumzdziejówmyślipolitycznej
renesansu,Warszawa2001,szczególnierozdziałI,Dziedzictwoantyku,s.13–51.ZarazemXVI-wieczne
debatyoszlachectwiekorelujązdorobkiemgreckiejmyślispołecznej,wktórejtakżewepocedomi-
nacjiarystokracjipodkreślanorolęcnoty,utożsamiającjązdoskonałościarównającąsię
,zob.
W.Jäger,dz.cyt.,t.1,s.217–227.
