Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.Wprowadzenie.Horyzontyrefleksji,granicepytań
19
będącczęściądoświadczeniasztuki,jestprzeznasnazywanedziśpo-sztu-
ką,metasztuką,antysztuką,anarchosztuką,sztukąnegatywnączypara-
sztuką6.Sztukawięcustanawiaiwyodrębnia.Iniezmieniłytegoanieks-
pansywnośćpraktykiiposzukiwań,aniestetyzacjarzeczywistościpozaarty-
stycznejczydeestetyzacjasamejsztuki,jakkolwiekprzesłankipodziałów
okazywałysięniejednokrotniepodejrzane,samegranicezaśbardziejiluzo-
ryczneniżsięwydawało.
Formalneiideoweprzekształceniasztuki,pozostającewbezpośredniej
stycznościzreorientacjąwariantówdyskursywnychizwyczajówkoncepcyj-
nych,nigdyrównieżnieodmieniłyjejrangiiznaczenia.Traktującozjawi-
skachtakróżnorodnychizmiennych,sztukanigdynieprzekreśliłaracji
swegoistnienia.WbrewwykluczeniuwdziesiątejksiędzePlatońskiejPolitei
iwieszczącymkoniecdwudziestowiecznymdiagnozom7,atakżesugestiom,
jakobydzisiejszapraktykaartystycznamiała„przegrzebywaćwłasneśmiet-
niskawposzukiwaniuswegoodkupieniapoprzezodpadki”,stającsię„zale-
dwiemetajęzykiembanalności”8,sztukanieodmiennieuchodziłazadziedzi-
nękulturyoustabilizowanymznaczeniu.Niewątpliwiezaważyłynatym
funkcje,jakieprzypisywanojejnaprzestrzenidziejów.Wszczególności
zdolnośćdotranscendencjiiprzekraczaniagranicziemskiegoświata
9,która
6SzerzejoproblematycemetasztukiiparasztukipiszeG.Banaszak.Wedługnie-
go,„działaniaparaartystycznestanowiąnastępny,wstosunkudometasztuki,kroknadrodze
przemian,wwynikuktórychztradycyjnejpraktykiartystycznejwyłoniłysięnowe,po-
wiązanezniąformyaktywnościtwórczej.Oilemetasztukaniejakowzniosłasięponad
sztukę,krytykującją,lecztakżeprojektującdlaniejnowezapleczaaksjologicznei»technolo-
giczne«,otyleparasztukazdecydowałasięprzekroczyćjejgraniceukształtowaneprzezkil-
kuwiekowątradycję”.Idem:Sztuka—metasztuka—parasztuka.W:Przemianywspółczesnej
praktykiartystycznej.Próbyinterpretacyjne.Red.A.Zeidler-Janiszewska.Warszawa
1991,s.51.
7ProblemtenporuszamiędzyinnymiAleksanderLipski(Przyczynyniemożności
zniesieniasztuki.Statuskulturowysztuki.W:Idem:Elementysocjologiisztuki.Problemyawan-
gardyartystycznejXXwieku.Wrocław2001).Wpierwszymtrzydziestoleciuubiegłegowieku
zagadnienie„końcasztuki”przejawiałosięwtożsamychaspektachzarównowdziałaniach
twórców(np.dadaizm),jakiwkoncepcjachmiędzyinnymiErnstaCassireraczyWitkacego
(sztukajako„przestarzałaformasymbolicznej,ewoluującejprogresywnieludzkiejświadomo-
ści”).Por.E.Wolicka:Historiasztukiwnurciehistoriikultury.„Znak”1993,nr11,s.11.
NiezasadnośćiprzedwczesnośćdiagnozyośmiercisztukipodkreślająrównieżAnna
Zeidler-JaniszewskaiRomanKubicki:„Polemizowaliśmywielokrotniezezbyt
pospiesznymi—naszymzdaniem—diagnozami.Itymrazemzapowiedźśmierci(jeślinie
sztukiwogóle,topewnegoznaczącegojejfragmentu)okazujesięprzedwczesna”.Iidem:
Poszerzaniegranic...,s.8.
8J.Baudrillard:Spiseksztuki.Iluzjeideziluzjeestetyczne...,s.37—47.
9Wartowtymmiejscupamiętaćotradycjisztukireligijnej,ojejsymboliceotwierającej
sięnadoznaniepięknaidealnegoiduchowego.„Przywołajmyrozetytranseptuparyskiej
NotreDame,tecudownerozwiązania[...],którenawetwspółczesnymświeckimpozwalają
odczućcząstkęniebiańskiegoJeruzalem”.Patrz:W.Welsch:Estetykapozaestetyką.
