Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
OdMelancholiidoŻniwiarek
nadawałatymartystomszansęnietylkookreśleniawłasnejpozycji
wówczesnymukładziekulturyizbudowaniawniejwłasnejtożsamo-
ści,aleteżpodjęciaprocesuasymilacjiwramachnietylkopolskiej,ale
teżuniwersalnej,powiedzmydokładniej:europejskiejkulturynowo-
czesnej.TakizapewnebyłcelodwoływaniasięwsztuceJungIdyszdo
chrześcijańskiejikonografiizjednejstronyidoówczesnychawangar-
dowychsposobówobrazowania–zdrugiej,przyjednoczesnymzacho-
waniuelementówjudaistycznejtradycjiartystycznej.Narodowo-mo-
dernistycznekonstrukcjedyskursuisposobuobrazowaniaśrodowiska
twórcówżydowskichstanowiływięcelementstrategiiróżnicowania
pozycjiikonkurowanianarynkuwymianyintelektualnychwartości
wówczesnejPolsce.Elementnowoczesnościzapewniałimpłaszczy-
znękontaktukulturalnegozmodernizującąsięwiększościąetniczną
ijej„znacjonalizowanym”państwem;elementnarodowy,judaistycz-
natradycja,poczucieodrębności–dziękipierwszemuelementowi–
dawałyszansęutrzymaniasięwramachsystemu,eliminującjedno-
cześnie(jakwprzypadkupostawortodoksyjnychikonserwatywnych)
groźbęznalezieniasiępozanim.Formułowanatustrategianieodnio-
słajednakżewiększegoskutku.ŚrodowiskoJungIdyszwlatach1922–
23zostanierozproszone,aproblematykanarodowawypartaprzezkos-
mopolitycznierozumianąpolitykęikulturę,czegonajlepszymdowo-
dembędzieukształtowanawczasiepobytuwBerliniewtychlatach
twórczośćHenrykaBerlewiego.
WróćmyterazdoomawianychwcześniejFormistów,niejakopara-
dygmatycznegoprzykładuproblemunacjonalizacjipolskiegomoderni-
zmu.Wzestawieniuichsztukiorazpolitykikulturalnejzpoznańskim
Buntemwidaćwyraźniecele,jakiekrakowscyartyścisobiestawia-
li,kiedyrezygnowalizpojęcia„ekspresjonizmu”wnazwiewłasnego
ugrupowania.Byłytocelezarównotaktyczne,jakteż–amożeprzede
wszystkim–strategiczne.Nacjonalizacjanowoczesności,adokładniej
–jakpowiedziałem–nacjonalizacjanowoczesnejformy,przyniosła
oczekiwanyefekt.Formizmpostrzeganybyłiwciążjestjakocentral-
neśrodowiskoawangardyartystycznejpierwszychlatpowojennych,
dystansującwpolskiejświadomościhistoryczno-artystycznejbardziej
kosmopolityczneugrupowania,przedewszystkimpoznańskiBunt
oraz–cozresztąstanowicałkieminnyproblem–działającewŁodzi
żydowskieJungIdysz.Tęcentralnąpozycjęzapewniłaimwłaśniena-
cjonalizacjanowoczesności.Możnaoczywiściebronićautonomicznej
wartościsztukiFormistówrangąwchodzącychwskładgrupyarty-
stówicharakteremichtwórczości,zdrugiejjednakstronymożnatak-
