Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
·
andrzejjuCHnIeWICz
uznaćzakluczoweogniwoewolucjijejindywidualnejpoetyki2.Wszyst-
ko,cokojarzyćsiębędziewprzyszłościzniepowtarzalnymidiomem3
Szymborskiej,pojawiasięjużwjuweniliach.Dodatkowymargumen-
tem,potwierdzającymzasadnośćprzyjrzeniasięCzarnejpiosence,jest
możliwośćweryfikacjiukładusił,jakizapanowałwpowojennejpo-
ezjipolskiejnaskutekpojawieniasiętomówJulianaPrzybosia(Póki
myżyjemy,Miejscenaziemi),CzesławaMiłosza(Ocalenie),Tadeusza
Różewicza(Niepokój),ZbigniewaHerberta(Strunaświatła)iJerzego
Ficowskiego(Ołowianiżołnierze).
Pozachronologiąistotnesąrównieżtreścinieobecneuinnychpo-
etówwojennychipowojennychlubobecnewmniejszymstopniu:
świadomośćnierównomiernychszansnaprzeżycieobywateliżydow-
skichipolskichorazkreśleniekonkretnychscenariuszyprzemocy.
WCzarnejpiosenceokupacjawiążesięnietylkozdziałaniamiwymie-
rzonymiwPolaków,leczrównieżzprześladowaniemŻydów.
Tematypodejmowanewtomieprzebiegajązgodniezliniąetnicz-
nejtożsamości,potwierdzajączasadnośćpodziałuludzinajasnych
iciemnych(wedługkonceptu,jakipojawiłsięwZdążyćprzedPanem
BogiemiSublokatorceHannyKrall).PozatymSzymborskapodkreśla,że
przebiegZagładywpływałnietylkonaukrywającychsięitropionych,
leczrównieżnaobserwatorów4.PoetkapowrócidotematuHolokau-
stuwwierszuJeszcze,pochodzącymzWołaniadoYeti.Sproblematyzuje
wnimkwestiemimkryiantysemityzmu,którychniepodjęławwier-
szuTransportŻydów.
2AgnieszkaDauksza,charakteryzującpoetykęSzymborskiej,podkreślała:„Eks-
perymentytekstoweinicjowanesąprzezkoncept,który-jaksięwydaje-dopiero
pociągazasobąwyboryformalne.Istotnejestwięcprzedewszystkimnapięciemiędzy
odczuciemczywyobrażeniemzjawiskaazaskakującąperspektywąjegoprzedstawie-
nia.Szymborskazwyklezwracauwagęnietylenasamaktkomunikacji,ilenadany
fenomen;chce»daćrzeczysłowo«nieprzezekstrawagancjęczyzawiłośćwypowiedzi,
leczprzezkonceptualneukazywaniezjawiskwnieoczekiwanychrelacjach,rolach
izestawieniach,każdorazowydobórnajbardziejadekwatnejkonwencji,gatunkuistylu.
Poetkatworzypokaźnyrezerwuarprzypadków,postaci,zwierząt,rośliniobiektów,
rejestrującskalęmożliwychformistnieniaiusiłującprzełożyćspecyfikętychzjawisk
najęzykpoetycki”;A.Dauksza,„Posłuchaj,jakmiprędkobijetwojeserce”
.Afektywny
potencjałpoezjiWisławySzymborskiej,„Wielogłos”2016,nr3,s.57.
3Zob.A.Węgrzyniakowa,Niemarozpustywiększejniżmyślenie.OpoezjiWisławy
Szymborskiej,TowarzystwoZachętyKultury,Katowice1996.
4Zob.K.Kuczyńska-Koschany,„Jeszcze”
.JeszczejedenprzypisdowierszaWisławy
Szymborskiej,„PamiętnikLiteracki”2019,nr4,s.162.Badaczkapiszeo„bezradności
osobypatrzącejnaZagładę”wprzypisie6.KomentarzdotyczącywierszaJeszczemożna
odnieśćrównieżdoopublikowanegowCzarnejpiosenceTransportuŻydów.
